Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu'nun (“EPDK”), petrol piyasasında faaliyette bulunan dağıtıcı ve bayilik lisansı sahiplerinin piyasa faaliyetlerini güvenli ve ekonomik olarak, rekabet ortamı içerisinde eşitlikçi ve istikrarlı biçimde sürdürebilmelerini teminen toplam marjın şeffaf bir şekilde tespit edilmesine ve tespit edilen bu marjın paylaşımına ilişkin asgari kuralları belirlemek, dağıtıcı ve bayiler arasındaki faturalara ve taraflarca yansıtılan maliyetlere konu hususlarla ilgili belirsizlikleri gidermek, piyasa faaliyetlerinin sürdürülebilirliğini temin etmek ve uzun vadede tüketici faydası da dahil olmak üzere toplam faydayı arttırmak amacıyla hazırladığı 26/09/2019 tarih ve 8851 sayılı Dağıtıcı ve Bayi Marjlarının Paylaşımına İlişkin Kurul Kararı (“Marj Paylaşımı Kararı”) 01/10/2019 tarihli ve 30905 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.

Yürürlüğe girdiği andan itibaren özellikle rekabete ve sözleşme hürriyetine aykırılık gerekçeleriyle yoğun eleştiriler alan Marj Paylaşımı Kararı'nın 4 üncü maddesinde  akaryakıt fiyatları içindeki Dağıtıcı ve Bayi toplam marjının, dağıtıcı tarafından bayiye tavsiye edilen veya tavan olarak her bir benzin ve motorin için belirlenen fiyattan bayiye en yakın rafineri çıkış fiyatı düşülerek bulunacağı, bu şekilde bulunan toplam marjın asgari %55'inin bayi marjı olacak şekilde belirleneceği öngörülmüştür

Marj Paylaşımı Kararı'nın eleştirilerin odağındaki 4 üncü maddesi zaman içinde hem Danıştay'ın iptal kararlarına hem de EPDK tarafından iki farklı zamanda değişikliğe konu olmuştur. Aşağıda hem Danıştay'ın iptal kararının hem de EPDK'nın değişikliktik kararlarının detaylarına yer verilmektedir.

I. Danıştay'ın İptal Kararı

Sektörde önde gelen bir sivil toplum kuruluşu tarafından Marj Paylaşımı Kararı'nın iptali ve yürütülmesinin durdurulması istemiyle açılan davada Danıştay 13.Dairesinin 16/11/2021 tarih 2019/4145 E. 2021/3844 K. sayılı ilamında (“Mahkeme Kararı”) Marj Paylaşımı Kararı'nın 4 üncü maddesinin ikinci, üçüncü ve dördüncü fıkralarının iptaline karar verilmiştir.

Danıştay 13. Dairesi kararında, “Kurum'un, yurt içi ve yurt dışı kaynaklardan temin olunan petrolün doğrudan veya islenerek güvenli ve ekonomik olarak rekabet ortamı içerisinde kullanıcılara sunumuna ilişkin piyasa faaliyetlerinin şeffaf, eşitlikçi ve istikrarlı biçimde sürdürülmesi için yönlendirme, gözetim ve denetim faaliyetlerinin düzenlenmesi konusunda yetkisi bulunmakta ise de, dağıtıcı ve bayi arasındaki toplam marjın paylaşımına ilişkin düzenleme yapma yetkisi davalı idareye kanunla verilmemiştir.” tespitinde bulunarak Marj Paylaşımı Kararı'nın toplam marjının paylaşımına ilişkin hükmünün yetki yönünden hukuka aykırı olduğu belirtilmiştir.

Buna ek olarak Anayasa'nın 48 inci maddesinde düzenlenen sözleşme özgürlüğü yönünden dağıtıcı ve bayi arasında toplam marjın paylaşımının sözleşme özgürlüğü kapsamında ve anayasal koruma altında olduğu, dolayısıyla dağıtıcı ve bayi arasında toplam marjın paylaşımının taraflarca serbest olarak belirlenmesinin asıl olduğu ifade edilmiştir. Danıştay “Anayasal koruma altındaki sözleşme özgürlüğünün ancak kanunla sınırlanabilmesi mümkün olduğundan, dağıtıcı ve bayi arasında serbestçe belirlenmesi gereken toplam marjın paylaşımına, kanunî dayanağı bulunmaksızın, davalı idare tarafından, dağıtıcı ve bayi arasında toplam marjın paylaşımı ile indirimli satışlar ve elektronik sistemlerle yapılan satışlarda toplam marjın belirlenmesi suretiyle müdahale edilemeyeceği açıktır.” değerlendirmesiyle Marj Paylaşımı Kararı'nın 4 üncü maddesinin ikinci, üçüncü ve dördüncü fıkraları hukuka aykırı bulmuştur.

EPDK, muhtemelen henüz mahkeme kararı kendisine tebliğ edilmeden, 31/12/2021 tarihli ve 31706/6 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan 10692 sayılı Kurul Kararı'yla toplam marjın paylaşımına ilişkin olarak belirlenen asgari %55'lik bayi marjı şartını kaldırmış; 26/03/2022 tarihli sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan 10876 sayılı Kurul Kararı'yla Marj Paylaşımı Kararı'nın 4 üncü maddesinde iptal kararının gerekçeleri doğrultusunda yeniden değişiklik yapmıştır.

II. Toplam Marjın Paylaşımına İlişkin Yeni Durum

Yapılan değişikliklerle Marj Paylaşımı Kararı'nın 4 üncü maddesinin birinci fıkrasında taraflar arasında paylaşılacak marjın nasıl hesaplanacağı yeniden belirlenmiştir. Buna göre:

  • Toplam marj (dağıtıcı ve bayi), dağıtıcı tarafından bayiye her bir benzin ve motorin türleri için tavsiye edilen veya tavan olarak belirlenen fiyattan ilgili bayiye harmanlama maliyeti dahil en yakın rafineri çıkış fiyatı düşülerek bulunacaktır,
  • Aynı ilde (İzmir) birden fazla rafineri olması durumunda bu rafinerilerde uygulanan fiyatlardan en düşük fiyat esas alınacaktır,
  • Bayi marjı, ilgili bayiye harmanlama maliyeti dahil en yakın rafineri çıkış fiyatı ile Akaryakıt Dağıtım Fiyatı arasındaki farktan az olmayacak şekilde dağıtıcı ile bayi arasında serbestçe belirlenecektir.

Aynı maddenin üçüncü fıkrasında yer alan “Bayinin dağıtıcısı tarafından kendisi için tavsiye edilen veya tavan olarak belirlenen fiyattan indirim yaparak satış yapması durumunda, yapılan indirimler bayi marjından karşılanır.” hükmü kaldırılmış ve artık bayinin dağıtıcısı tarafından tavsiye ettiği veya tavan olarak belirlediği fiyattan indirim yapılması halinde yapılan indirimler bayi marjından düşülemeyecektir.

Son olarak Marj Paylaşımı Kararı'nın 4 üncü maddesinin dördüncü fıkrasında yer alan “Elektronik sistemler ile yapılan satışlarda esas alınan toplam marj, indirimli satış fiyatı üzerinden hesaplanır.” hükmü değiştirilerek aynı maddede ikinci fıkra olarak yer verilen yeni hükme göre elektronik sistemler aracılığıyla yapılan satışlarda toplam marjın indirimsiz fiyat üzerinden hesaplanacağı öngörülmüştür. Bir başka ifadeyle dağıtım şirketinin elektronik satışlar için yaptığı indirime bayi katlanmayacak, bu tür indirimler bayinin toplam marjında bir eksilmeye neden olmayacaktır. 

III.           Yürürlük Tarihi

26/03/2022 tarihli sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan 10876 sayılı Kurul Kararı aynı gün yürürlüğe girmiştir.

Daha fazla bilgi ve destek için info@lbfpartners.com adresinden bizimle iletişime geçebilirsiniz.

The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.