I. GİRİŞ
Türkiye'de enerjinin verimli kullanılması, enerji maliyetlerinin ekonomi üzerindeki yükünün hafifletilmesi ve çevrenin korunması için enerji kaynaklarının ve enerjinin kullanımında verimliliğin artırılması amacıyla 2007 yılında 5627 sayılı Enerji Verimliliği Kanunu (“Kanun”) yürürlüğe girmiştir. Enerji performans sözleşmesine (“Sözleşme”) ait düzenlemeler ise ilk defa 27/03/2018 tarihli ve 30373 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan 7103 sayılı Vergi Kanunları ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun ile mezkur Kanun'a dahil olmuş ve ‘Enerji Performans Sözleşmesi' tanımı Kanun'a eklenmiştir. Kanun'da yer alan Ek Madde 1'de ise enerji performans sözleşmeleri ile ilgili genel çerçeve belirlenmiştir. Ek Madde 1'in beşinci fıkrası “Bu madde kapsamında yapılacak işlerde uygulanacak ihale usul ve esasları, taahhüde uyulmaması halinde uygulanacak cezai şartlara, tasarruf hesaplarına esas referans değerlerin belirlenmesine, sözleşmeye esas ekonomik ve teknik analizlere, sözleşme süresince yapılacak izleme ve doğrulama faaliyetlerine, enerji performans sözleşmeleri gereğince yapılacak ödemelere, asgarî sözleşme hükümleri ile diğer hususlara ilişkin usul ve esaslar, Cumhurbaşkanı tarafından belirlenir” hükmünü içermektedir. Bu doğrultuda, 5627 Kanun'a dayanılarak 21/08/2020 tarihli ve 31220 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Kamuda Enerji Performans Sözleşmelerine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Karar (“Cumhurbaşkanı Kararı”) ile enerji performans sözleşmelerinin usul ve esasları belirlenmiştir. Kanun hükmünün ve Cumhurbaşkanı Kararı'nın yerine getirilmesi maksadıyla T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı (“Bakanlık”) tarafından 15/04/2021 tarihinde Kamuda Enerji Performans Sözleşmelerinin Uygulanmasına İlişkin Tebliğ (“Tebliğ”) yayımlanmıştır. Söz konusu düzenlemeler neticesinde, yalnızca genel yönetim kapsamındaki kamu idareleri ile diğer kamu ve kuruluşlarının (“İdare”) yapabileceği enerji performans sözleşmelerinin usul ve esasları hüküm altına alınmıştır. Mevzuatta yer alan düzenlemeler baz alınarak özel hukuk tüzel kişileri Sözleşme akdedebilecektir. İşbu yazıda, Kanun, Cumhurbaşkanı Kararı ve Tebliğ ile düzenleme altına alınan enerji performans sözleşmesinin usul ve esasları ana hatlarıyla aktarılmaya çalışılmıştır.
II. KONU VE AMAÇ
Enerji performans sözleşmesi, enerji verimliliği ya da yenilenebilir enerji projelerinin ilk yatırım maliyetlerinin sonraki yıllarda sağlanacak tasarruflar ile geri ödenmesine dayalı bir finansman mekanizması olarak tanımlanabilir. Bir başka ifade ile, enerji performans sözleşmesi, enerji verimliliği çalışmaları sonucu oluşacak menfaatin paylaşılmasına ve işlemlerin ilerletilmesi şeklinin belirlenmesine yönelik olarak işveren ile uygulamacı yani konunun uzmanı Enerji Verimliliği Danışmanlık Şirketleri (“EVD”) arasında yapılan bir sözleşmedir. EVD şirketleri, temel olarak işletmelerde enerjinin daha verimli kullanılmasını sağlamak için, enerji tasarrufu projelerini tasarlayan ve uygulamasını gerçekleştiren, sağlanacak enerji tasarruf performansını garanti eden, projelerin uygulanması için gerekli olan finansmanı sağlayan/sağlanmasına aracılık eden ve gerektiğinde enerjinin tedarik edilmesini sağlayan ve uyguladığı projelerle ilgili risk yönetimini gerçekleştiren mühendislik firmalarıdır. EVD şirketleri, müşterileri ile enerji performans sözleşmeleri yaparak enerji verimliliğini artırmak için oluşturulacak projenin çerçevesini çizmektedirler. Sözleşme ile uygulanacak enerji verimliliği projesi öncesinde müşterinin enerji maliyetleri belli bir miktardadır. EVD şirketinin uyguladığı enerji verimliliği hizmetlerinin akabinde ilgili projenin kapsam ve derinliğine göre enerji maliyetlerinde bir miktar azalma olur. Enerji tasarrufu etkisi olarak da adlandırılan bu miktarın bir kısmı proje için alınan finansmanın ilk yatırım ve faiz şeklindeki geri ödemesinde kullanılır. Bir kısmı ile de EVD şirketinin yaptığı uygulamaların ödemesi yapılır.
III. KAPSAM
Sözleşme, enerji verimliliği önlemlerinin uygulanacağı İdare'nin sahip olduğu veya İdare'ye tahsis edilmiş her türlü binaları, tesisleri, araçları, hizmetleri ve benzeri taşınır ve taşınmazları konu etmektedir. Mevzuatta yapılan düzenlemelerde herhangi bir şekilde tahdidi sayım yapılmadığı için İdare'ye ait yahut İdare'ye tahsis edilmiş bina, araç, tesis, santral, aydınlatma, su terfi istasyonu, enerji iletim ve dağıtım hattı vs. gibi kamuya ait enerji tasarruf potansiyeli olan her alanda enerji verimliliği önlemlerini içeren Sözleşme akdedilebilecektir.
IV. TARAFLAR
Tebliğ'de yer alan düzenlemeler uyarınca enerji performans sözleşmesinin bir tarafında enerji tasarrufu yapmayı hedefleyen genel yönetim kapsamındaki kamu idareleri veya diğer kamu kurum ve kuruluşları bulunurken karşı tarafında ise Sözleşme'nin imzalanması amacıyla yapılacak olan ihaleye teklif veren tüzel kişi veya iş ortaklığını bulunur. İhaleye teklif veren tüzel kişi veya iş ortaklığı ifadesi ise Elektrik İşleri Etüt İdaresi Genel Müdürlüğü (“Genel Müdürlük”) veya yetkilendirilmiş kurumlar ile yaptıkları yetkilendirme anlaşması çerçevesinde, enerji verimliliği hizmetlerini yürütmek üzere yetki belgesi verilen EVD şirketlerini ifade etmektedir. Söz konusu yetki belgesi, EVD şirketlerine eğitim, etüt, danışmanlık ve uygulama faaliyetlerini yürütmek üzere Genel Müdürlük, meslek odaları veya üniversiteler tarafından verilen belgeyi ifade etmektedir.
V. TARAFLARIN HAK VE YÜKÜMLÜLÜKLERİ
Taraflar arasında akdedilen Sözleşme'ye istinaden hazırlanan proje kapsamında İdare ile Sözleşme imzalayan EVD Şirketleri, taahhüt ve garanti ettiği toplam enerji tasarrufunu sağlama yükümlülüğü altına girmektedir. EVD Şirketleri, tüm uygulama alanlarının toplamı üzerinden taahhüt ettiği tasarruf garantisinin en az %70'ini sağlamak zorundadır. Ayrıca, EVD şirketleri, taahhüt ve garanti ettiği toplam enerji tasarrufu sağlama yükümlülüğüne ilişkin olarak belirli aralıklarla tasarruf doğrulama raporu hazırlar ve İdare'ye sunar. İdare ise kendisi için uygun olan tasarruf doğrulama raporuna göre gerçekleşen tasarrufun teklifte taahhüt edilen tasarruftan %70 fazla olması halinde %70'i aşan tasarruf kadar EVD şirketine ödeme yapar aksi durumda ise ödeme yapmaz ve EVD şirketinin gerekli iyileştirmeleri bedelsiz yapmasına izin verir. Bir sonraki yıl %70 limiti aşılırsa o yıl ve önceki yıl gerçekleşen tasarruf kadar ödeme yapılır. Üç dönem üst üste %70 sınırının altında kalınırsa Sözleşme feshedilir. Bu süreç Sözleşme süresi boyunca devam eder ve taahhüt edilen tasarruf miktarının üzerinde ödeme yapılmaz.
VI. ETÜT VE ETÜT RAPORU
Sözleşme uygulamak isteyen İdareler, öncelikle enerji verimliliğinin artırılmasına yönelik olarak yapılan etüt kapsamında hesaplanan enerji tasarruf potansiyellerini ve bu potansiyellerin geri kazanılmasına yönelik enerji verimliliği önlemlerini ölçüm, hesap ve piyasa araştırmaları ile belirleyen çalışmaları içeren nihai halini almış raporu etüt raporu (“Etüt Raporu”) hazırlar veya ihale öncesinde tabi oldukları satın alma prosedürlerine uygun olarak hazırlatır. İdareler, Etüt Rapor'larını etüt-proje sertifikalı personele sahip olması durumunda kendileri hazırlayabilir veya ilgili alanda Bakanlık tarafından yetkilendirilmiş enerji verimliliği danışmanlık şirketlerine hazırlatabilir. Binalar için Etüt Raporu, Tebliğ'de yer alan enerji verimliliği Etüt Raporu formatına uygun olarak hazırlanır. Etüt Raporu'nda, referans enerji tüketimi TS ISO 50006 standartlarına uygun olarak hesaplanır. İklim verileri, çalışma süreleri, kullanıcı/faydalanan sayıları, işletme parametreleri ve diğer ayarlamaya esas referans veriler belirlenir. Etüt Rapor'larında, referans enerji tüketiminin belirlenmesinde kullanılan veriler, ihale ilan tarihinden bir önceki yılı da içerecek şekilde tercihen geriye doğru en az ardışık 3 yılı kapsamalıdır. Yapılan etüt doğrultusunda bir şartname (“Şartname”) hazırlanır ve Elektronik Kamu Alımları Platformu'nda (“EKAP”) Sözleşme ihalesi duyurusu yapılır.
VII. İHALE VE TEKLİF
Tebliğ'de, Sözleşme'nin imzalanıp bir enerji verimliliği projesi kapsamında uygulamaya dönüştürülebilmesi için kapalı ihale usulü öngörülmüştür. İhale, enerji verimliliği önlemlerinin tamamını içeren projenin, ihale isteklileri arasından seçilen biri üzerine bırakıldığını gösteren ve ilgili idare yetkilisinin onayını müteakip Sözleşme'nin imzalanması ile tamamlanan işlemler olarak açıklanabilir. İdare tarafından, tekliflerin değerlendirilmesi, ihale sürecinin yürütülmesi ve sonuçlandırılması amacıyla yapılacak işin mahiyetine uygun olacak şekilde en az 3 (üç) mühendis (makine, elektrik veya inşaat mühendisi) ile muhasebe ve finansman alanında çalışan en az 2 (iki) kişi olmak üzere toplamda en az 5 (beş) kişiden oluşturulan bir teklif değerlendirme komisyonu (“Teklif Değerlendirme Komisyonu”) hazırlanır. İhale isteklisi teklif aşamasında uygulama yapılacak yeri görüp incelemelerde bulunabilir ve buna istinaden Etüt Raporu veya Şartname'de değişiklik talebinde bulunabilir. İhale isteklileri, bünyesinde Bakanlık tarafından verilen sertifikaya sahip ölçme ve doğrulama uzmanı bulundurmalı veya bünyesinde ölçme ve değerlendirme uzmanı bulunduran diğer EVD şirketleri ile iş ortaklığı kurmalıdır. İhale isteklileri, teklifleri kapsamında tasarrufların nasıl doğrulanacağını açıklayan bir ölçme ve doğrulama planı hazırlarlar. İhalenin geçerli sayılabilmesi için en az iki geçerli teklif olmalıdır. Teklif değerlendirme komisyonu tarafından yapılan inceleme neticesinde ihale dokümanlarında aranan kriterler dikkate alınarak uygun görülen teklifler arasında idareye sağlanacak net fayda açısından en yüksek net bugünkü değere (“NBD”) sahip teklif, en uygun teklif olarak kabul edilir. NBD, tasarruf konusu yatırımın ekonomik ömrü boyunca sağladığı gelirin bugünkü değerinden proje giderlerinin bugünkü değerinin düşülmesiyle ulaşılan sonuçtur. Uygun firma ile 15 (onbeş) yılı aşmamak üzere teklifte belirtilen süre ile sözleşme imzalanır. Toplam sözleşme süresi, uygulama dönemi ve izleme dönemi sürelerinin toplamından ibarettir.
İhale'ye çıkılabilmesi için; Sözleşme kapsamında yapılacak yatırımın bedeli 2.000.000 TL'den (ikimilyonTürkLirası) az olmaması, binalarda verilecek tasarruf garantisi, uygulama alanının yıllık toplam enerji tüketiminin %10'undan, herhangi bir nihai enerji tüketimi alanında ise uygulanacak her bir enerji verimliliği önlemi için %20'sinden az olmaması, bina harici uygulama alanlarında idareye verilecek pay, tasarruf sağlanmaya başlanıldığı tarihten itibaren kalan sözleşme süresi boyunca yıllık sağlanan tasarrufun %10'undan az olmaması, enerji verimliliği önlemlerinin basit geri ödeme süresi 2 (iki) yılın altında olmaması şartlarının sağlanmış olması gerekmektedir.
VIII. SÖZLEŞMENİN İMZALANMASI
Teklif Değerlendirme Komisyonu'nun incelemesi sonucunda uygun bulunan teklif sahibi, ihale süreçlerinin tamamlanmasını takiben İdare'nin onayından sonra Sözleşme imzalamaya davet edilecektir. İdare uygun görülen teklif sahibiyle ancak gerekli teminatların sunulmasını takiben Sözleşme imzalayacaktır. Şöyle ki; Sözleşme imzalanabilmesi için Teklif Değerlendirme Komisyonu'nca uygun bulunan teklife ait yatırım maliyetinin %4'ünün altında olmamak kaydıyla idare tarafından belirlenen kesin teminatın sunulması gerekmektedir. Sözleşme, davet mektubunun, ihaleyi kazanana tebliğ edildiği tarihten itibaren Şartname'de belirtilen belgelerin idareye sunulması ve uygun bulunması ile süresi içerisinde imzalanır. Sözleşme'nin, süresi içerisinde imzalanmaması durumunda Şartname'de belirtilen hükümler ve genel hükümler uygulanır.
IX. UYGULAMA VE İZLEME DÖNEMİ
Sözleşme'nin imzalanmasından sonra uygulama dönemi başlar ve bunu takiben izleme dönemi başlamaktadır. Uygulama dönemi, Sözleşme'nin imzalandığı tarih ile proje kabulünün yapıldığı tarih arasındaki detay mühendislik, tedarik, kurulum, testler ve işletmeye alma süreçlerini içeren yatırım dönemidir. İzleme dönemi ise proje uygulamasının uygulama kontrol komisyonu tarafından kabul edildiği tarihten itibaren başlayan ve Sözleşme süresi boyunca devam eden dönemi ifade etmektedir. İdare tarafından, uygulama döneminde ve izleme döneminde yapılacak iş ve işlemlerin Sözleşme'ye uygun olarak yapılıp yapılmadığının kontrol edilmesi amacıyla işin mahiyetine göre en az 3 mühendisten (makine, elektrik veya inşaat mühendisi) oluşturulan uygulama kontrol komisyonunun (“Uygulama Kontrol Komisyonu”) kurulur.
Yüklenici, teklifinde sunduğu enerji tasarrufu sağlayacak önlemleri uygulama döneminde yapmaya başlar. Uygulama bitiminde yüklenici, idareye başvurarak kabul yapılmasını talep eder ve idare yapılan uygulamayı denetler ve uygun görürse kabul yapar. Uygulamaların Şartname'de ve Sözleşme'de tanımlanan süreler içinde tamamlanmaması durumunda cezalı ilave süre verilir ve yine tamamlanmazsa Sözleşme feshedilir. Uygulama Kontrol Komisyonu'nun projeyi kabulüyle birlikte garanti süreleri ve izleme dönemi başlar. İzleme döneminin başladığı tarihten itibaren proje kapsamında yapılan yatırımların ve kullanılan ekipmanların mülkiyeti, idareye geçecektir. İzleme döneminde her 12 (on iki) aylık dönem sonunda yüklenici tarafından tasarruf doğrulama raporu hazırlanır.
X. ÖDEME
Tasarruf doğrulama raporunun Uygulama Kontrol Komisyonu tarafından uygun görülmesi halinde, Sözleşme'de belirtilen ve yüklenici tarafından garanti edilen yıllık tasarruf miktarından fazla olmamak kaydıyla, yükleniciye, doğrulanan yıllık tasarruf miktarı üzerinden Sözleşme'de belirlenen oranda ödeme yapılır. Kabul sonrasında İdare tarafından uygun görülen tasarruf doğrulama raporuna göre gerçekleşen tasarruf teklifte taahhüt edilen tasarrufun %70'inden fazlaysa gerçekleşen tasarruf kadar ödeme yapılır aksi durumda ise ödeme yapılmaz ve yüklenicinin gerekli iyileştirmeleri bedelsiz yapmasına izin verilir. Bir sonraki yıl %70 limiti aşılırsa o yıl ve önceki yıl gerçekleşen tasarruf kadar ödeme yapılır. Üç dönem üst üste %70 sınırının altında kalınırsa Sözleşme feshedilebilir. Bu süreç Sözleşme süresi boyunca devam eder ve taahhüt edilen tasarruf miktarının üzerinde ödeme yapılmaz.
The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.
