Bu yazımızda, doğum yapan çalışanın İş Kanunu ("Kanun") ve Analık İzni veya Ücretsiz İzin Sonrası Yapılacak Kısmi Süreli Çalışmalar Hakkında Yönetmelik'ten ("Yönetmelik") doğan izin haklarından özet olarak bahsedeceğiz.

(i) Doğum öncesi ve sonrası analık izni:

  • Kanunun 74.maddesi uyarınca, kadın çalışanlara doğumdan önce 8 ve doğumdan sonra 8 hafta olmak üzere toplam 16 haftalık izin verilmelidir.
  • Yukarıdaki izne ilişkin bazı istisnalar vardır. Bunlar aşağıdadır:
    • Çoğul gebelik halinde kadın çalışana doğumdan önce (8 hafta yerine) 10 hafta izin verilir.
    • Çalışanın sağlık durumu elverdiği ve bu doğrultuda alınacak doktor onayıyla, çalışan istersen doğumdan önceki 3 haftaya kadar çalışmaya devam edebilir. Bu durumda çalışanın çalıştığı süreler, doğumdan sonraki izin süresine eklenir.
    • Çalışanın erken doğum yapması halinde doğumdan önce kullanamadığı izin süresi, doğum sonrası izin süresine eklenir.

(ii) İzin sonrası ücretsiz izin hakları:

  • Çalışanın yukarıda belirtilen analık izni dönüşünü takiben seçimlik 2 adet ücretsiz izin hakkı bulunmaktadır:
    1. Yarım çalışma: Çalışan, analık izninin bitiminden itibaren çocuğunun bakımı ve yetiştirilmesi amacıyla; ilk doğumda 60 gün, ikinci doğumda 120 gün ve sonraki doğumlarda da 180 gün boyunca haftalık çalışma süresinin yarısı kadar ücretsiz izin kullanabilir. Çoğul doğum halinde bu sürelere 30'ar gün eklenecek, engelli doğumda ise yarım çalışma süresi 360 gün olacaktır.
      Bu durumda, örneğin haftada 45 saat çalışan bir çalışana, ilk doğumsa 60 gün boyunca, haftalık çalışma süresinin yarısı olan 22,5 saat kadar ücretsiz izin kullandırılması gerekecektir (bir başka deyişle, bu kişi haftada 22,5 saat çalışacaktır).
      Yarım çalışma hakkından yararlanılan süre içerisinde, aşağıda ayrıca değineceğimiz süt iznine ilişkin hükümler uygulanmayacaktır.
    2. 6 aya kadar ücretsiz izin: Bu seçenekte ise çalışan, isteği halinde, analık izninin bitiminden sonra 6 aya kadar ücretsiz izin kullanabilecektir.
      Bu süre, yıllık izin hakkının hesabında dikkate alınmayacaktır.

(iii) Kısmi süreli çalışma hakkı:

  • Çalışan, yukarıda bahsetmiş olduğumuz izin haklarının bitiminden itibaren, çocuğun mecburi ilköğretim çağının başladığı tarihi takip eden aybaşına kadar herhangi bir zamanda kısmi süreli çalışma talebinde bulunabilecektir. Bu talep, 6 aylık ücretsiz izin kesilerek de iletilebilecektir.
  • Bu hakkın kullanımının koşulları ve şekli, Yönetmelik uyarınca şu şekilde özetlenebilir:
    • Kısmi süreli çalışma talebi, bu haktan faydalanmaya başlamadan en az bir ay önce çalışan tarafından yazılı olarak işverene bildirilir.
    • Çalışanın kısmi süreli çalışma talebinde, kısmi süreli çalışmaya başlayacağı tarih ile hangi saatlerde veya hangi günlerde çalışılabileceği yer alır.
      Kısmi süreli çalışmanın belirlenen günlük ve haftalık çalışma süresi içerisinde yapılacağı zaman aralığı, o yerin gelenekleri, çalışanın yapmakta olduğu işin niteliği ve çalışanın talebi dikkate alınarak işveren tarafından belirlenir.
    • Çalışan, eşinin çalıştığına dair belgeyi kısmi süreli çalışma talebine eklemek zorundadır. Zira, ebeveynlerden birinin çalışmaması halinde, çalışan eş kısmi süreli çalışma talebinde bulunamaz.
    • Usulüne uygun olarak yapılan kısmi süreli çalışma talebi, bildirim tarihinden itibaren en geç bir ay içinde işveren tarafından karşılanır. Bu talebin karşılandığı işveren tarafından çalışana yazılı olarak bildirilir.
    • Çalışanın belirtilen tarihte iş edimini sunmaya başlaması kaydıyla kısmi süreli çalışma talebi geçerli fesih nedeni sayılmaz.
    • Belirli nitelikteki işlerde görev yapan çalışanların kısmi süreli çalışma yapabilmesi işverenin uygun bulması şartına bağlı olup, bu işler Yönetmeliğin 12.maddesinde düzenlenmiştir.
    • Kısmi süreli çalışan çalışanın ücret ve paraya ilişkin bölünebilir menfaatleri çalıştığı süreye orantılı olarak ödenir.

(iv) Diğer izin hakları:

  • Kadın çalışanlara ayrıca, 1 yaşından küçük çocuklarını emzirmeleri için günde toplam 1,5 saat süt izni verilmelidir. Bu sürenin hangi saatler arasında ve kaça bölünerek kullanılacağını çalışan kendisi belirler. Bu süre günlük çalışma süresinden sayılır, dolayısıyla herhangi bir ücret kesintisi yapılmamalıdır.
  • Yukarıda, (i) ve (ii) numaralı maddeler altında belirtilen izin süreleri çalışanın sağlık durumuna ve işin özelliğine göre, bu doğrultuda alınacak bir doktor raporuyla, doğumdan önce veya sonra artırılabilir.
  • Ayrıca, hamilelik süresince kadın çalışana periyodik kontroller için gerekli ücretli izin de tanınmalıdır.

The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.