GİRİŞ

Günümüzde en çok karşılaşılan dava türlerinden biri boşanma davasıdır ve boşanma davası mahkemeye verilecek bir dilekçeyle açılır. Dava sürecinde izlenecek adımların planlı bir şekilde takip edilmediği hâllerde süreç, tarafları oldukça güç durumlara sokabilmektedir. Boşanma sebepleri genel ve özel sebepler olmak üzere ikiye ayrılır ve boşanma davasının işleyişi bu sebepler doğrultusunda şekillenir. Çekişmeli boşanma davası ve anlaşmalı boşanma davası olmak üzere iki dava türü mevcuttur. Anlaşmalı boşanma davası, eşlerin üzerinde uzlaştığı bir anlaşmalı boşanma protokolü eşliğinde yürütülmektedir. Çekişmeli boşanma davası ise boşanma sebepleri veya sonuçları bakımından eşlerin anlaşamamaları üzerine açılan bir davadır. Dolayısıyla boşanma davası nasıl açılır sorusunun cevabı tarafların anlaşabilmelerine bağlı olarak değişecektir. Bu yazıda öncelikle anlaşmalı boşanma kısaca anlatılacak, ardından çekişmeli boşanma sebeplerine ve çekişmeli boşanma davası sürecine yönelik incelemeler yapılacak ve sıkça sorulan sorulara yer verilecektir.

Anlaşmalı Boşanma

Anlaşmalı boşanma, Türk Medeni Kanunu'nun 166. maddesinde düzenlenmiştir. Anlaşmalı boşanma, boşanmak isteyen tarafların mahkemeye birlikte başvurması veya mahkemeye başvurmayan eşin diğerinin davasını kabul etmesiyle olur. Bu durumda evlilik birliği temelinden sarsılmış sayılır. Hâkimin anlaşmalı boşanmaya karar verebilmesi için evliliğin en az 1 yıl sürmüş olması, tarafları bizzat dinlemesi, taraf iradelerinin serbestçe açıklandığına kanaat getirmesi ve taraflarca getirilen protokolü uygun bulması şarttır. Fakat, hâkim burada protokolü mutlaka ilk hâliyle kabul etmek zorunda olmayıp gerekli düzenlemeleri yapabilecektir. Bu düzenlemelerin taraflarca kabul edilmesi hâlinde hâkim tarafların boşanmasına karar verebilecektir.

Çekişmeli Boşanma

Çekişmeli boşanma davası, tarafların boşanmanın sonuçlarında anlaşamaması üzerine çözümün mahkemeden beklendiği bir dava türüdür. Çekişmeli boşanma sebepten yoksun olamayacağından genel veya özel sebepler gösterilerek boşanma davası açılabilir.

Genel Boşanma Sebepleri

4721 Sayılı Türk Medeni Kanunu (TMK)'nun 166. maddesinde düzenlenmiş olan genel boşanma sebepleri olağan hayat akışında evlilik birliğinin eşler için çekilmez bir hâl alması şeklinde ortaya çıkar. Ortak hayatı sürdürmenin eşlerden beklenememe derecesi farklı insanlar bakımından değişken olduğu için genel boşanma sebepleri sınırlı sayıda değildir. Fakat emsal yargı kararlarında; şiddetli geçimsizlik, saygısızlık, aşağılama, şiddet uygulama, güven sarsıcı davranışlar, eşlerden birinin evlilik yükümlülüklerini yerine getirmemesi gibi sebepler genel boşanma sebepleri arasında sayılmaktadır. Bu sebeple genel boşanma sebepleri evlilik birliğinin temelinden sarsılmasını belirtmektedir. Her ne sebeple açılmış olursa olsun, önceden açılan bir boşanma davasının reddedilmesi ve ardından 3 yıl geçmesine rağmen evlilik birliğinin tekrar kurulamaması durumunda da genel sebebe dayanarak boşanma davası açılabilmektedir. Öte yandan, TMK 166/2'ye göre davacının evlilik birliğinin temelinden sarsılmasında davalıya oranla daha yüksek bir kusuru mevcut ise davalı kişi bu davaya itiraz edebilecektir. Bu noktada belirtmek gerekir ki evlilik birliğinde korunacak bir değer kalmadığı ve itirazın hakkı kötüye kullanma niteliği taşıdığı durumlarda boşanmaya karar verilebilir.

Özel Boşanma Sebepleri

Özel boşanma sebepleri, kanunda sınırlı sayıda sayılmış olup 161 ila 165. maddeler arasında düzenlenmiştir. TMK'nın belirttiği bu kapsam dışında kalan bir nedenden ötürü özel boşanma sebebine dayanılarak dava açılamayacaktır. Sınırlı sayıda sayılan özel boşanma sebepleri; zina, hayata kast, pek kötü veya onur kırıcı davranış, suç işleme ve haysiyetsiz hayat sürme, terk ve akıl hastalığıdır.

Çekişmeli Boşanma Süreci

Çekişmeli boşanma davası, tarafların evlilik birliğine son verirken uzlaşmaya varamamaları sebebiyle açılır. Tarafların boşanma sebepleri, nafaka miktarı, maddi ya da manevi tazminat, boşanmada mal paylaşımı sorunları, çocukların durumu gibi konular uyuşmazlık sebepleri olabilmektedir. Ayrıca eşlerden birinin boşanmak isteyip diğer eşin bunu kabul etmemesi de çekişmeli boşanma davası kapsamındadır. Örneğin; kadın boşanma davası açarsa erkek kabul etmezse dava çekişmeli boşanma davası olarak ilerleyecektir. Belirtilen davalarda taraflar ileri sürdükleri sebeplerin varlığını ispatlamakla yükümlüdürler. Aksi hâlde dava reddedilecektir. Nitekim HMK 25'e göre hâkim, kanunda öngörülen sınırları dışında tarafların söylemediği olguları dikkate alamaz ve bunları hatırlatmaya yönelik davranışlarda da bulunamaz. Ayrıca TMK 184'e göre mahkeme, ileri sürülen delillerin doğruluğuna vicdanen karar vermeden davayı sonuca kavuşturamayacaktır. Yine TMK 184'te incelenen yargılama usulleri kapsamında tarafların ileri sürülen olguları kabul etmesi hakim için bağlayıcı değildir. Hâkim her hâlde davanın dayandırıldığı olguları araştıracaktır.

Boşanma Davasında Yetkili Mahkeme

Boşanma davasında yetkili mahkeme davacı ya da davalının yerleşim yerinde ya da son 6 ayda ikamet edilen yer mahkemesidir. Dolayısıyla boşanma davası nerede açılır sorusunun cevabı bu mahkemelerden birisi şeklinde olacaktır. Boşanma davasında görevli mahkeme ise aile mahkemeleridir.

Boşanma Davası Nasıl Açılır

Cevabı en sık aranan soruların başında boşanma davası nasıl açılır sorusu gelir. Boşanma davası, yazılı yargılama usulüne göre yürür ve tarafların ikişer dilekçe gönderme hakkı vardır. Davacı eşin boşanma dilekçesini aile mahkemesine vermesi ve gerekli harç ve masrafı vezneye yatırması ile birlikte boşanma davası açılır. Boşanma dilekçesi verildikten sonra diğer eşe cevap dilekçesi yazma hakkı doğar. Davalı eşten 2 hafta içerisinde davaya cevap vermesi beklenir. Cevap dilekçesinin davacı eşe tebliğinin ardından 2 hafta içerisinde davacı eşin cevaba cevap dilekçesi yazması gerekmektedir. Cevaba cevap dilekçesinin davalı eşe tebliğinin ardından iki hafta içerisinde davalı eş ikinci cevap dilekçesi yazar. Yani eşler, dilekçeler aracılığıyla karşılıklı olarak konuyu tartışmaktadırlar. Burada değinmek gerekir ki boşanma dilekçesinde ve verilen cevaplarda dile getirilmeyen bir olgu, kural olarak, daha sonra ileri sürülemeyecektir. Sözgelimi, zina sebebiyle açılan bir boşanma davasında dava açıldıktan sonra ortaya çıkan ve dilekçede belirtilen boşanma sebebinden bağımsız olan yeni olgular davanın işleyişini, kural olarak, etkileyemez.

Ön İnceleme Duruşması

Dilekçelerin tebliğ edilmesinin ardından eşler ön inceleme duruşmasına çağrılacaktır. Ön inceleme tek duruşmada tamamlanır, fakat zorunlu hâllerde bir defaya mahsus olmak üzere yeni bir duruşma günü tayin edilir. Ön incelemede duruşmanın şartları ve ilk itirazlar incelenir; uyuşmazlık konuları tam olarak belirlenir ve delillerin toplanmasına yönelik işlemler yapılır. Bu duruşmada, gerekli görüldüğü hâlde mahkeme sulhe teşvik edebilecektir. 4787 Sayılı Aile Mahkemelerinin Kuruluş, Görev ve Yargılama Usullerine Dair Kanun'un 7. maddesine göre aile mahkemesi karşısına gelen davada, davanın özelliklerini de dikkate alarak öncelikle çocukların ve eşlerin karşılaştığı sorunları tespit eder. Ardından aile içerisindeki sevgi ve saygıyı korumak adına sulh yoluyla davanın çözümüne yönelik adımlar atar. Bu amaçla gerektiğinde uzman desteğine de başvurulabilir. Sulh sağlanamadığında davayı sonuca kavuşturmaya yönelik adımlar atılır. Ön inceleme duruşmasının ardından sürece tahkikat duruşması ile devam edilir.

Tahkikat Duruşması ve Sözlü Yargılama

Tahkikat duruşması tek bir duruşmadan oluşabileceği gibi birden çok duruşma ile de tamamlanabilir. Tahkikat duruşmalarında tarafların ileri sürdükleri iddialar incelenir, taraflar usulüne uygun olarak davet edilip ileri sürülen olgular hakkında dinlenir. Mahkeme, tahkikatın bittiğini taraflara açıkladıktan sonra aynı duruşmada sözlü yargılama aşamasına geçer. Tahkikat aşamasının sona ermesiyle birlikte sıradaki ve son aşama olan sözlü duruşmaya geçilir. Duruşmada mahkeme taraflardan son sözlerini ister ve gerekli hükmü verir.

Sıkça Sorulan Sorular

Boşanma dilekçesi ücreti 2023 yılında ne kadar?

Boşanma dilekçesi ücreti 2023 yılında da, davanın anlaşmalı ya da çekişmeli boşanma davası olmasına göre değişkenlik göstermektedir. Fakat, İstanbul Barosu tarafından yayınlanan en az ücret tarifesine göre boşanma davası ücreti 2023 yılı için 35.000 TL'den başlamaktadır. Fakat bu asgari tutarın olayın karmaşıklığına ve avukatın tecrübesine göre yükselebileceği unutulmamalıdır.

Kadın boşanma davası açarsa ne olur?

Kadın ya da erkek fark etmeksizin açılacak olan boşanma davasında izlenilecek adımlar aynıdır.

Tek celsede boşanma sebepleri nelerdir?

Tek celsede boşanma sonucunu doğuran işlemler genellikle anlaşmalı boşanma davalarında görülmektedir. Bu tür boşanmalarda iki tarafın da hem boşanma hem de boşanmanın sonuçları konusunda uzlaşmış olması gerekmektedir. Anlaşmalı boşanma sebepleri olan bir tarafın açtığı davayı diğerinin kabul etmesi, birlikte dava açma ya da fiili birliğin kurulamaması kapsamında tek celsede boşanma gerçekleşebilir.

Eşlerden biri boşanmak istemezse ne olur?

Bu durumda boşanma davası çekişmeli boşanma davasına dönmektedir. Mahkemece her iki tarafın da delilleri ve ileri sürdükleri olgular değerlendirilir ve ardından dava sonuca kavuşturulur.

Kadın boşanma davası açarsa erkek nafaka öder mi?

Nafaka; boşanma sebebiyle yoksulluğa düşecek tarafa, diğer tarafın mali gücü oranında süresiz destek olmasıdır. Birbirinden farklı nafaka türleri mevcuttur. Tedbir nafakası boşanma davası sürerken ödenir iken yoksulluk nafakası boşanma davası sona erdikten sonra yoksulluğa düşen eşe ödenir. Yoksulluk nafakası hükmü verilirken nafaka alacaklısının boşanmada kusursuz olması; kusurlu ise bile nafaka ödeyecek tarafa kıyasla daha az ya da eşit derecede kusura sahip olması şartı aranmaktadır İştirak nafakası ise ortak çocukların giderleri için velayete sahip olmayan eş tarafından ödenen bir nafaka türüdür. Bu kapsamda kadın ya da erkek fark etmeksizin her iki taraf da nafaka talebinde bulunulabilir.

SONUÇ

Boşanmak isteyen eşin/eşlerin bu isteklerini bildiren bir boşanma davası dilekçesi ile Aile Mahkemesine başvurması ve gerekli harç ve masrafları yatırması hâlinde boşanma davası açılır. Mahkemeye tek eşin başvurması durumunda, diğer eş davayı kabul ederse ve hâkim boşanma dilekçesi ile boşanma protokolünü uygun bulursa taraflar anlaşmalı bir şekilde boşanmış olur. Boşanma dilekçesi; boşanma sebepleri ve belirtilen sebeplerin ispatına yönelik delilleri içermelidir. Anlaşmalı boşanma genelde tek celsede sonuçlansa da çekişmeli boşanma davası ne kadar sürer sorusunun cevabı somut olay bazında değerlendirilmelidir. Bu tür davalar, oldukça uzun sürebildikleri gibi tarafları hem maddi hem de manevi olarak yıpratabilen davalardır ve sürecin uzamasında taraflarca yapılan hataların payı çok büyüktür. Kontrollü ve planlı ilerlendiğinde sürecin zararları minimuma indirilebileceği gibi kişilerin beklentileri doğrultusunda sonuçlanması da kuvvetle muhtemeldir. Bu sebeple süreci boşanma avukatı ile takip etmeniz önerilir.

Originally published 05 Temmuz 2023.

The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.