7251 sayili Hukuk Muhakemeleri Kanunu ile Bazi Kanunlarda Degisiklik Yapilmasi Hakkinda Kanun, 28 Temmuz 2020 tarihli ve 31199 sayili Resmî Gazete'de yayimlanarak yürürlüge girmistir. Kanun'un 17. maddesi, 6100 sayili Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun ("HMK") 149. maddesinde bir degisiklik yaparak mahkemelerin, belirli durumlarda taraflardan birinin talebi üzerine veya re'sen durusmaya ses ve görüntü nakli yoluyla katilim saglanmasina karar verebilecegini düzenlemektedir. Durusmalarin ses ve görüntü nakli yoluyla yapilmasi imkâni yeni bir düzenleme olmamakla birlikte, Türkiye'de artan COVID-19 vakalari da dikkate alindiginda, bu uygulamanin kapsaminin genisletilmesinin önem teskil ettigi degerlendirilmektedir.

Durusmalarin ses ve görüntü nakli yoluyla yapilmasi, Türk hukukuna ilk kez 1 Haziran 2005 yürürlük tarihli ve 5271 sayili Ceza Muhakemesi Kanunu ile girmistir. Ardindan, 1 Ekim 2011 tarihinde yürürlüge giren HMK ile hukuk davalarinda uzaktan durusma yapilmasinin hukuki çerçevesi belirlenmistir.

7251 sayili Kanun'dan önceki dönemde HMK, mahkemelerin, taraflarin rizasi olmak sartiyla kendilerinin veya vekillerinin ayni anda ses ve görüntü nakledilmesi yoluyla bulunduklari yerden durusmaya katilmalarina ve usul islemleri yapabilmelerine izin verebilecegini düzenlemekteydi.

Ayrica mahkemeler, yine taraflarin rizasi olmak kaydiyla, tanigin, bilirkisinin, uzmanin veya taraflarin, dinlenilme esnasinda baska bir yerde bulunmasina izin verebilmekteydi.

7251 sayili Kanun, taraf rizasi kosulunu kaldirarak mahkemelere,

  • Taraflardan birinin talebi üzerine talep eden tarafin veya vekilinin, ses ve görüntü nakledilmesi yoluyla bulunduklari yerden durusmaya katilmalarina ve usul islemleri yapabilmelerine,
  • Re'sen veya taraflardan birinin talebi üzerine tanigin, bilirkisinin veya uzmanin ses ve görüntü nakledilmesi yoluyla bulunduklari yerden dinlenilmesine

karar verebilme yetkisi tanimistir.

Ek olarak mahkemeler, taraflarin üzerinde serbestçe tasarruf edemeyecekleri dava ve islerde ilgililerin, ses ve görüntü nakledilmesi yoluyla bulunduklari yerden dinlenilmesine re'sen karar verebilecektir.

7251 sayili Kanun'un ayni maddesi uyarinca mahkemeler, fiilî engel veya güvenlik sebebiyle durusmanin il sinirlari içinde baska bir yerde yapilmasina karar verebilecektir. Bu durumda mahkemelerin, yargi çevresi içinde yer aldigi bölge adliye mahkemesi adalet komisyonunun uygun görüsünü almasi gerekecektir.

7251 sayili Kanun uyarinca ses ve görüntü nakliyle gerçeklestirilen uzaktan durusmalara iliskin usul ve esaslarin yönetmelikte belirlenecegi düzenlendiginden, konuya iliskin daha kapsamli ve detayli bir düzenlemenin yapilmasi beklenmektedir. Ancak, Adalet Bakanligi'nin resmi internet sitesinde yayimlanan çesitli duyurularda, uzaktan durusma uygulamasina iliskin birtakim bilgilere yer verilmistir. Buna göre:

  • Avukatlar, ilgili durusmadan 24 saat öncesine kadar durusmaya uzaktan katilmaya yönelik talebini gerekçesini de belirterek UYAP üzerinden ilgili mahkemeye gönderecektir.
  • Avukatlar durusmaya video konferans yoluyla katilacak olup, mahkemenin sistemi aktive etmesiyle durusma baslayacaktir.
  • Avukatlarin kimlik bilgisi Adalet Bakanligi tarafindan tasarlanan sistem üzerinden elektronik imza yöntemiyle dogrulanacak olup, hâkim tarafindan kimlik bilgisi ve fotograflar UYAP üzerinden teyit edilecektir.
  • Uzaktan durusma baslatildiktan hemen sonra durusma zapti mahkeme tarafindan paylasima açilmakta olup, söz konusu zapt mahkemece onaylandiktan sonra Avukat Portal üzerinden erisime açik hale gelmektedir.

Bu uygulama 15 Eylül 2020 tarihi itibariyle yalnizca belirli mahkemelerde uygulanmaya baslanmis olmakla birlikte, bu yazinin yazildigi tarih itibariyle en güncel duyuru olan 7 Aralik 2020 tarihli Adalet Bakanligi duyurusuna göre e-durusma uygulamasi halihazirda Istanbul, Ankara ve Izmir de dahil olmak üzere toplamda 30 il ve 260 mahkemede uygulanabilir hale gelmistir. Ancak belirtmek gerekir ki, ön inceleme gibi imza zorunlulugu gerektiren durusmalar su an için ses ve görüntü nakli yoluyla yapilamamaktadir.

Ses ve görüntü nakli yoluyla durusma yapilmasi Türk hukuku bakimindan yeni bir uygulama olmasa da, halihazirda COVID-19 pandemisinden kaynakli olaganüstü kosullarda bu uygulamaya daha genis bir alan yaratilmasinin önem teskil ettigi ve uzun vadede bu uygulamanin yargilama süreçlerinde kolaylik saglayacagi açiktir.

The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.