ÖZET

2023 yılının Ocak ayının sonunda TBMM'ne sevk edilen son yedi yıldaki altıncı yapılandırma kanunu  olacak olan 27.01.2023 tarihli Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılması ile Bazı Kanunlarda Değişiklik  Yapılmasına Dair Kanun Teklifinin gündeme gelmesiyle birlikte vergi dünyasında en sık konuşulan  konulardan birisi de bu düzenlemelerle, vergisini düzenli olarak beyan edip ödeyen mükelleflerin vergiye  gönüllü uyumlarının daha da azalacağı için onlar için ne yapılması gerektiği konusudur. Tartışmanın bir  boyutu da bu uyumlu mükellefleri teşvik etmek için mevcut sistemlerin daha da geliştirilmesi ve bunlara  sağlanan indirimlerin artırılması gerektiği üzerine olmaktadır. Çalışmamızda, vergi sistemimizde 2018  yılından bu yana uygulanmakta olan vergiye uyumlu bazı mükellef gruplarına %5 vergi indirimi sağlayan  düzenlemeden bahsedilecektir. Ayrıca, yeni yapılandırma kanun teklifinde vergi indirimine ilişkin olarak yer  alan düzenlemeden de bahsedilecektir.

Anahtar Kelimeler: Vergiye Gönüllü  Uyum, %5 Vergi İndirimi, Vergi İndiriminin  Şartları.

GİRİŞ

Vergi hukukunun en temel kavramlarından  birisi toplumsal vergi bilinci, diğeri ise mükelleflerin vergiye gönüllü uyumudur. Toplumsal vergi  bilinci ne kadar yüksek ise toplumun içinden çıkan vergi mükelleflerinin vergiye gönüllü uyumu  da o derece yüksek seviyede olmaktadır. Vergiye  gönüllü uyum, mükellefler tarafından vergiye  ilişkin yükümlülüklerinin doğru, zamanında ve  eksiksiz olarak yerine getirilmesidir. Vergisini düzenli ödeyen gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerine sağlanan %5 vergi indirimi uygulamasıyla  vergiye gönüllü uyumu yüksek mükellefler bir  bakıma ödüllendirilmektedir. Ancak her yapılandırma kanunu düzenlemesi sürecinde vergisini  düzenli beyan edip ödeyenler tepki göstermekte,  çeşitli sebeplerle vergisel ödev ve yükümlülüklerini yerine getiremeyenler ise bu düzenlemeleri  fırsat olarak görmektedirler.

2022 yılı kazançlarını Mart-Nisan/2023  aylarında beyan edecek olan gelir ve kurumlar  vergisi mükelleflerinden şartları sağlayanlar %5 vergi indiriminden yararlanacaklardır. 2018  yılından bu yana vergiye uyumlu mükellefler  tarafından verilen gelir ve kurumlar vergisi beyannamelerinde hesaplanan vergiden mahsup  edilmek suretiyle ödenecek vergiyi azaltan %5  vergi indirimi uygulamasından yararlanmak,  en temel mükellef haklarından birisidir. Gerçekten de yapılandırma kanunlarının sık uygulandığı bir ortamda, uyumlu vergi mükellefleri  ne kadar ödüllendirilse azdır ve mevcut vergi  indiriminin mükellefler lehine daha da geliştirilmesi gerektiği ortadadır.

Vergi indirimi uygulamasının başladığı  tarihten bu yana daha çok mükellefin yararlanması için %5 vergi indirimi düzenlemesi  hakkında üç defa yasal değişiklik yapılmıştır.  Vergi indirimi uygulaması hakkında detaylı  açıklamalar, 301 Seri no.lu Gelir Vergisi Genel  Tebliği'nde ve 312 Seri No.lu Gelir Vergisi Genel  Tebliği (Seri No: 301)'de Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ'de yapılmıştır. Düzenlemenin  ilk haline göre, 7338 sayılı Kanun'la yapılan ve  1/1/2022 tarihinden itibaren verilmesi gereken  yıllık gelir ve kurumlar vergisi beyannamelerinde uygulanmak üzere yürürlüğe giren değişiklikler sonucunda vergi indiriminden yararlanmak çok daha kolaylaşmıştır.

  1. Vergi İndiriminden Yararlanacak Mükellefler

Vergiye uyumlu mükelleflere getirilen %5  vergi indirimi uygulamasından; ticari, zirai  veya mesleki faaliyeti nedeniyle gelir vergisi  mükellefleri yararlanabilmektedir. Gelir vergisi  mükelleflerinden ücret, gayrimenkul sermaye  iradı, menkul sermaye iradı ve diğer kazanç ve  irat gelirleri için yıllık beyanname verenler %5  vergi indiriminden yararlanamazlar. Yani yedi  gelir unsurundan sadece üç gelir unsuru için  vergi indirimi uygulaması geçerli bulunmaktadır.

Kurumlar vergisi mükellefleri de belirtilen şartları taşımaları şartıyla %5 vergi indiriminden yararlanabilmektedir. Ancak finans ve  bankacılık sektörlerinde faaliyet gösterenler,  sigorta ve reasürans şirketleri ile emeklilik şirketleri ve emeklilik yatırım fonları vergi indiriminden yararlanamazlar. Buna göre, 193 sayılı  Gelir Vergisi Kanunu'nun mükerrer 121'inci  maddesinde yer alan "Vergiye uyumlu mükelleflere vergi indirimi" uygulamasından;

  • Ticari, zirai veya mesleki faaliyeti nedeniyle gelir vergisi mükellefleri,
  • Kurumlar vergisi mükellefleri (Finans ve bankacılık sektörlerinde faaliyet gösterenler, sigorta ve reasürans şirketleri, emeklilik şirketleri ve emeklilik yatırım  fonları hariç),

yararlanabilmektedirler.

  1. %5 Vergi İndiriminden Yararlanmak İçin Gerekli Olan Şartlar

Vergi indirimi uygulaması, kapsam dahilindeki gelir ve kurumlar vergi mükelleflerinden  belirtilen şartları taşıyanların verecekleri yıllık  gelir veya kurumlar vergisi beyannameleri üzerinden hesaplanan vergisinin %5'inin, ödenmesi gereken gelir veya kurumlar vergisinden indirilmesi suretiyle gerçekleştirilmektedir.  7338  sayılı Kanun'la, 2022 yılından itibaren 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu'nun mükerrer 121'inci  maddesinde yer alan "Vergiye uyumlu mükelleflere vergi indirimi" uygulaması hakkında  bazı değişiklikler yapılmış ve %5 vergi indiriminden yararlanma şartları mükellefler lehine  esnetilmiştir. Mükelleflerin vergi indiriminden  yararlanma şartları şöyledir:

  • İndirimin hesaplanacağı beyannamenin ait olduğu yıl ile bu yıldan önceki son  iki yıla ait vergi beyannamelerinin  kanuni süresinde verilmiş olması   Kanuni süresinde  verilen bir beyannameye ilişkin olarak  kanuni süresinden sonra düzeltme  amacıyla veya pişmanlıkla verilen  beyannameler de bu şartı ihlâl etmeyecektir.
  • İndirimin hesaplanacağı beyannamenin ait olduğu yıl ile bu yıldan önceki son iki  yıla ait süre içerisinde kesinleşmiş olması  koşuluyla vergi beyannamelerindeki  vergi türleri itibarıyla ikmalen, re'sen  veya idarece yapılmış bir tarhiyat bulunmaması gerekmektedir.
  • Kesinleşen tarhiyatların, indirimin hesaplanacağı beyannamenin ait olduğu yıl için geçerli olan, yıllık indirim tutar sınırının %1'ini aşmaması durumunda bu şart ihlâl edilmiş sayılmayacaktır. Dolayısıyla, 2023 yılı için  (4.400.000X%1=) 44.000 TL'yi aşmayan kesinleşmiş tarhiyatlar bu şartı ihlâl etmeyecektir.
  • İndirimin hesaplanacağı beyannamenin verildiği tarih itibarıyla, uygulama kapsamındaki vergi beyannameleri üzerine  tahakkuk eden vergilerin ödenmiş olması gerekmektedir.
  • Ödemenin, ilgili mevzuatı gereği istenilen bilgi ve belgelerin tam ve  eksiksiz olarak ibraz edilmiş olması  koşuluyla, vergi kanunları gereği doğan  iade alacaklarından mahsuben yapılmış  olması ve indirimden yararlanıldıktan  sonra söz konusu iade alacağı tutarının  mahsuben ödemesi talep edilen vergi  borcu tutarının altına düşmesi hâlinde,  eksik ödenmiş duruma gelen vergilerin  mahsuben ödenmek istenilen tutarın  %10:unu aşmaması kaydıyla, eksik  ödenmiş vergiler dolayısıyla veya vergi  kanunları gereğince, tecil edilerek  belirlenen şartların gerçekleşmesine  bağlı olarak terkin edilecek vergilerin, şartların sağlanamaması hâlinde  kanunlarında belirlenen tecil süresinin  sonunu takip eden onbeşinci günün  bitimine kadar ödenmesi şartıyla, bu  şart ihlâl edilmiş sayılmayacaktır.
  • Mükellefin vergi aslı (vergi cezaları ile fer'i alacaklar dâhil) 1.000 Türk lirasının  üzerinde vadesi geçmiş borcunun bulunmaması gerekmektedir.

Ancak vergi indiriminin hesaplanacağı beyannamenin ait olduğu yıl ile önceki dört takvim yılında 213 sayılı Vergi Usul Kanunu'nun  359'uncu maddesinde (Kaçakçılık suçları ve  cezalar) sayılan fiilleri işlediği tespit edilenler  vergi indiriminden yararlanamazlar.

Vergisini Düzenli Ödeyen Mükelleflere %5 Vergi İndirimi  Uygulamasi*

* Bu yazıda yapılan açıklamalar, tamamıyla yazarına ait olup, hiçbir şekilde yazarın çalıştığı kurumunu bağlamaz, kurumunun  görüşü olarak kullanılamaz ve değerlendirilemez.

The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.