ÖZET

Corona Virüsü'nün ortaya çıkması sonrası spor dünyasında tartışılan önemli konulardan biri, ortaya çıkan durumun özellikle kulüpler ve futbolcular arasındaki sözleşmesel ilişkide mücbir sebep hali teşkil edip etmeyeceği ve hukuki ihtilaflar halinde uluslararası spor yargılamasının ne yönde karar vereceğidir. Bu konuda emsal kararlarda bir fikir birliği bulunmamakla birlikte; İsviçre Hukuku, Uluslararası Spor Tahkim Mahkemesi, Uluslararası Futbol Federasyonları Birliği ve Uluslararası Basketbol Tahkim Mahkemesi'nin  her bir hukuki uyuşmazlığı kendi şartları içerisinde değerlendireceği ve incelemesi sonrası mücbir sebep halinin varlığına ilişkin karar vereceği öngörülmektedir. 

Anahtar Kelimeler: Spor, Futbol, Corona Virüsü, Mücbir Sebep, Tahkim, FIFA, CAS, BAT

GİRİŞ

Covid 19 adı verilen Corona Virüsü, spor dünyası dahil yaşamın her alanını derinden etkiledi ve etkilemeye devam etmektedir. Farklı branştan ve seviyeden spor aktiviteleri Dünya'nın neresinde olursa olsun farklı şekillerde de olsa durma noktasına geldi. Tokyo 2020 Olimpiyat Oyunları ertelendi, tenis sporunun en büyük organizasyonlarından biri Wimbledon tamamen iptal edildi ve Belçika Futbol Ligi mevcut puan tablosuyla tescil edildi. Durdurulan spor organizasyonları sonrası; federasyonlar, ligler, kulüpler, sporcular, antrenörler, sponsorlar ve yayıncı kuruluşlar dahil sporun paydaşları arasındaki ilişkinin akıbetinin ne olacağı tartışılmaya başlandı. Bu tartışmaların temel noktasına ise; ortaya çıkan ve liglerin durmasına sebebiyet veren durumun mücbir sebep hali olarak tanımlanıp tanımlanamayacağı konusu konumlandırıldı. Bu yazı ile sizler için İsviçre hukuku, CAS, FIFA ve diğer spor tahkim mahkemelerinin mücbir sebep kavramına bakış açılarını değerlendirdik.

  1. İSVİÇRE HUKUKU

İsviçre Hukuku'ndan özellikle bahsedecek olmamızın nedeni, çoğu uluslararası spor federasyonlarının merkezinin İsviçre'de bulunması ve statü ve regülasyonlarında İsviçre hukukunu açıkça tanımalarıdır. FIFA, CAS gibi spor dünyasında belirleyici kararları veren kurumlar birçok konuda karar verirken İsviçre hukukuna atıfta bulunacaktır. Örneğin, uluslararası spor tahkim mahkemesi olan CAS (Court of Arbitration for Sports), birçok uyuşmazlığın çözümünde İsviçre hukukunu uygulamaktadır.

Bu nedenle, İsviçre hukuku ve regülasyonlarında mücbir sebebin nasıl tanımlandırıldığı önem taşımaktadır. İsviçre Borçlar Kanunu'nun ilgili maddesine göre, 1

  • Sözleşme taraflarına sözleşme şartlarını askıya alma imkanı verilmemektedir. Bir diğer ifadeyle, mücbir sebep haliyle sözleşmeler ancak feshedilebilmekte ve yükümlülükler sona ermektedir.
  • Sözleşmenin geçersiz hale gelmesi için, tarafların karşılıklı yükümlülüklerinin ifasının imkansız hale gelmiş olması gerekmektedir.
  • Bu imkansızlığın taraflardan kaynaklanan bir neden olmaması gerekmektedir.

Ancak, İsviçre Federal Mahkemesi'nin yukarıdaki şartların tümünün sağlandığı durumlarda dahi mücbir sebep halini kabul etmediği kararlar ortaya çıkmıştır. Mücbir sebep halinin dışında, İsviçre Federal Mahkemesi'nin bazı şartlar yerine geldiği takdirde, tarafların sözleşme yükümlülüklerinin değişen koşullara göre yeniden düzenlenmesi ("rebus sic stantibus") yönünde karar verdiği görülmektedir. Sözleşmenin değişen koşullara göre uyarlanması durumunda ise aşağıdaki şartların tümünün birlikte gerçekleşmesi gerekmektedir.

  • Değişen koşulların ilk imzalanan sözleşmedeki yükümlülükleri temelden etkilemesi,
  • Değişen koşulların önceden öngörülmesinin mümkün olmaması,
  • Sözleşme yapılırken değişen koşulun sözleşmede tanımlanıp, taraflarca riskinin kabul edilmemiş olması,
  • Değişen koşulların sözleşme taraflarından kaynaklanmamış olması,
  • Değişen koşulların sözleşme taraflarının yükümlülükleri arasında eşitsizliğe neden olması.
  1. ULUSLARARASI SPOR TAHKİM MAHKEMESİ (CAS)'NİN YAKLAŞIMI

CAS bilindiği üzere, spor ile ilgili uyuşmazlıklara bakan uluslararası tahkim mahkemesidir ve aynı zamanda spor yargılamasının en üst yargı merciidir. Emsal kararlara istinaden; CAS birçok kez mücbir sebebe ilişkin uyuşmazlıklarda, tarafların arasındaki sözleşmede buna ilişkin bir hüküm olsun veya olmasın, İsviçre Hukuku'na başvurarak karar vermiştir. Mücbir sebep aynı zamanda CAS regülasyonlarında da açıkça yer almaktadır. İlgili CAS regülasyonundaki maddede mücbir sebep hali; yükümlü tarafın kontrolü dışında gelişen, öngörülemeyen, karşı konulması mümkün olmayan, yükümlülüğün yerine getirilmesini imkansız hale getiren olarak tanımlanmıştır.

CAS mücbir sebebin varlığına ilişkin olan tüm uyuşmazlıklarda; sıkı bir test uygulayıp, yukarıdaki şartların var olup olmadığını birlikte aramaktadır. Örneğin 2006 yılında verdiği bir kararında; Yunanistan Futbol Kulübü PAOK ile UEFA arasındaki uyuşmazlığa ilişkin, mücbir sebep şartlarının dar bir çerçevede yorumlandığına karar vermiş ve söz konusu şartları kendisi yeniden yorumlamıştır. 2

CAS'ın mücbir sebebe ilişkin birçok tartışmada, mücbir sebep olmadığına ilişkin karar verildiği görülmektedir.

CAS istisnai olarak bazı durumlarda mücbir sebep yönünde karar vermiştir. Örneğin, 2013 yılında Mısır'da ortaya çıkan iç savaş sonrası Mısır Futbol Ligi iptal edilmiş ve ardından birçok antrenör sözleşmelerini tek taraflı olarak feshetmiştir. Bunun ardından CAS, kulüpler ve antrenörler arasındaki iş ilişkisine ilişkin ortaya çıkan hukuki uyuşmazlığı karara bağlamıştır. CAS açıkladığı kararında aşağıdaki gerekçelerle söz konusu durumu mücbir sebep olarak kabul etmiş ve haklı fesih durumunun varlığından söz etmiştir: 3

  • Söz konusu durumun tarafların kontrolünün dışında olması,
  • Taraflar arasındaki sözleşmede bu durumun riskini içeren bir madde olmaması,
  • Tarafların bu durumu önleme veya bu durumla baş etme durumlarının mümkün olmaması,
  • Öngörülemeyen olayın herhangi bir tarafa isnat edilmeyecek olması,
  • Tarafların sözleşmedeki yükümlülüklerini yerine getirebilmesinin mümkün olmaması.
  1. ULUSLARARASI FUTBOL FEDERASYONLARI BİRLİĞİ (FIFA) VE BASKETBOL TAHKİM MAHKEMESİ ("BAT")'NİN KARARLARI

Her ne kadar CAS spora ilişkin hukuki uyuşmazlıklarda karar verici konumda olsa da, sporlarda karar verici konumda olan başka yargı veya tahkim kurumları da mevcuttur.

  1. Uluslararası Futbol Federasyonları Birliği ("FIFA")

FIFA futbola ilişkin birçok uyuşmazlığı karara bağlamaktadır. FIFA'nın da CAS gibi mücbir sebep konularında İsviçre Hukuku'nu temel aldığı bilinmektedir. FIFA'da da CAS'takine benzer şekilde, yalnızca bazı hukuki uyuşmazlıklarda mücbir sebep hali kabul edilmiştir. Örneğin, FIFA Uyuşmazlık Çözüm Kurulu'nun 2016 yılında verdiği bir kararda, liglerin iptal edilmesine rağmen kulübün yaptığı mücbir sebep başvurusu kabul edilmemiş, aksine kulübün futbolcularına karşı finansal yükümlülüğünün devam ettiği belirtilmiştir. FIFA'nın mücbir sebep haline karar verebilmesi için olayın beklenmeyen ve en önemlisi olağandışı olması gerekmektedir.

FIFA'nın 7 Nisan tarihinde yayınlanan ve Corona Virüsü sonrası açıkladığı tavsiye kararlarında, Covid 19 adı verilen Corona Virüsü salgını durumu mücbir sebep hali olarak açıklanmıştır. Bu tavsiye kararın yerel federasyonlar tarafından kabul görüp görmeyeceği de merak edilen bir konudur. Örneğin, Belarus liginde hala futbol oynanmaya devam etmektedir ve Belarus'lu kulüp veya futbolcuların bu durum karşısında mücbir sebep talebiyle FIFA'ya gitmesi durumunda ne olacağı büyük bir soru işaretidir.  

Unutulmamalıdır ki, FIFA göreceği davalarda mücbir sebep haline hükmetse dahi, taraflardan birinin temyiz etmesi halinde son kararı verecek olan CAS olacaktır.

  1. Uluslararası Basketbol Tahkim Mahkemesi ("BAT")

Basketball Arbitration Tribunal olarak adlandırılan Uluslararası Basketbol Tahkim Mahkemesi basketboldaki mücbir sebep haline karar verecek olan kurumdur. BAT'ın daha önceden Lübnanlı bir basketbolcu ve kulüp arasındaki hukuki uyuşmazlıkta verdiği bir mücbir sebep kararı mevcuttur. Anılan karar öncesinde, ülkedeki politik kargaşa sebebiyle Lübnan Basketbol Ligi 2013/14 sezonunun ilk periyodu oynanmamıştır. Bu nedenle, bir basketbol kulübü oyuncusunun maaşlarını ödememiştir. Bunun üzerine ise maaşı ödenmeyen oyuncu BAT nezdinde kulüp aleyhine dava açmıştır. 4

BAT durumu mücbir sebep hali olarak tanımlamış, ancak kulübün ödeme yükümlülüğünün devam ettiğini belirtip, ödenmeyen alacakların ödenmesi yönünde kararını açıklamıştır. Kulüp lehine olarak ise fesih tarihi sonrası alacak taleplerini reddetmiştir.

SONUÇ

Özetlemek gerekirse, spor camiasında ve karar verici kurum ve kurullarda mücbir sebebe ilişkin verilen kararlarda bir fikir birliği bulunmamaktadır. Bu nedenle, mücbir sebep haline ilişkin yaşanacak olan hukuki ihtilafların her biri için gerçekleşen durum ve oluşan şartlar altında ayrı ayrı değerlendirilecektir.

Covid 19 denilen Corona Virüsü'ne ilişkin olarak; kulüpler veya oyuncular tarafından yapılacak olan mücbir sebep başvurularında, uluslararası yargı kurulları aşağıdaki hususları dikkatle inceleyecektir.

  • Covid 19'un ilgili bölge ve spor üzerindeki etkisi,
  • Tarafların ekonomik durumları,
  • Taraflar arasındaki sözleşmesel ilişkide finansal yönden yapılan değişikliklerin orantılı olup olmaması,
  • Yapılan sözleşmesel değişikliklerin usulüne uygun yapılıp, yapılmadığı (karşılıklı anlaşma, ihtarname gönderilmesi gibi),
  • Eşitlik prensibine bağlı kalınıp kalınmaması (Örn. maaş indiriminin kulüp tarafından tüm futbolculara eşit uygulanması).

Footnotes

1 İsviçre Borçlar Kanunu'nun 119. Maddesi uyarınca

2 Uluslararası Spor Tahkim Mahkemesi'nin 2006/A/1110 sayılı ve 25 Ağustos 2006 tarihli kararı

3 Uluslararası Spor Tahkim Mahkemesi'nin 2014/A/3463-64 sayılı ve 26 Ağustos 2014 tarihli kararı

4 Uluslararası Basketbol Tahkim Mahkemesi'nin (BAT) 0529/14 sayılı ve 31 Temmuz 2014 tarihli kararı

The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.