Turkey: Yazar Kasa Fişlerinin KDV İndirimi Ve KDV İade Listelerinde Kullanilmasi

ÖZET

Mükelleflerin ticari faaliyetlerine ilişkin satın alınan ve bedeli kanuni fatura düzenleme mecburiyeti haddini aşmayan mal ve hizmetler için bu mal ve hizmetlerin teslimini yapan/ifa eden kişilerce düzenlenen perakende satış fişleri ile ödeme kaydedici cihaz fişlerinin gider olarak kullanılması, indirilecek yüklenilen KDV listelerine ve iade hesabına dahil edilmesi sırasında faturadan farklı muamele ve esaslara tabi tutulmaktadır.

Özellikle yazar kasa fişi/ödeme kaydedici cihaz fişi ve perakende satış fişlerinin iade hesabına dahil edilmesi sırasında herhangi bir tenzil durumuyla karşılaşmamak için bu usul ve esaslara, İdarenin konuyla ilgili görüşlerine göre hareket etmek u ygun olacaktır.

Anahtar Kelimeler: KDV, KDV İadesi, ÖKC Fişi, Yazar Kasa Fişi, Ödeme Kaydedici Cihaz Fişi, Perakende Satış Fişi.

GİRİŞ

Bilindiği gibi 3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu'nun ilgili hükümleri gereğince mükelleflerin, faaliyetleri ile ilgili olarak yapmış oldukları mal ve hizmet alımlarına ilişkin alış vesikalarında ayrıca gösterilen katma değer vergisinin, belgelerin kanuni defterlere kaydedilmiş olması şartıyla, vergiye tabi işlemler üzerinden hesaplanan katma değer vergisinden indirilmesi mümkün bulunmaktadır.

Yine 204 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği'nde gider belgesi olarak kabul edilen perakende satış veya yazar kasa fişlerinde ayrıca gösterilen katma değer vergisinin, bu belgelerin kanuni defterlere de kaydedilmesi şartıyla, genel hükümler çerçevesinde indirim konusu yapılması mümkün kılınmış olup indirim hesaplarına dahil edilmesiyle yüklenim hesaplarına da dahil edileceği hususu doğmuştur.

Yazımızda, fatura gibi vesikalardan farklı muamele gören yazar kasa ve perakende satış fişlerinin indirime ve yüklenime konu edilmesine ilişkin usul ve esaslara, iade taleplerinde dahil edilmesi sırasında karşılaşılan sorunlara ve İdarenin bu konudaki görüşüne değinilecektir.

1. MEVZUAT DÜZENLEMESİ

1.1. Kanun Düzenlemesi

213 sayılı Vergi Usul Kanunu'nun 3'üncü maddesinin (B) bendinde, "Vergilendirmede vergiyi doğuran olay ve bu olaya ilişkin muamelelerin gerçek mahiyeti esastır." denilmiş ve vergiyi doğuran olay ve bu olaya ilişkin muamelelerin gerçek mahiyetinin yemin hariç her türlü delille ispatlanabileceği belirtilmiştir.

Bununla birlikte anılan Kanun'un 228 inci maddesinde ise,

"Aşağıdaki giderler için ispat edici kağıt aranmaz:
Örf ve teamüle göre bir vesikaya istinat ettirilmesi mutat olmayan müteferrik giderler;
Vesikanın teminine imkân olmayan giderler;
Vergi kanunlarına göre götürü olarak tespit edilen giderler.
1 ve 2 numaralı fıkralarda yazılı giderlerin gerçek miktarları üzerinden kayıtlara geçirilmesi ve miktarlarının işin genişliğine ve mahiyetine uygun bulunması şarttır."

hükmüne yer verilmiştir.

Ayrıca söz konusu Kanun'un 232'nci maddesinde,

"Birinci ve ikinci sınıf tüccarlar, kazancı basit usulde tespit edilenlerle defter tutmak mecburiyetinde olan çiftçiler:

Sattıkları emtia veya yaptıkları işler için fatura vermek ve bunlar da fatura istemek ve almak mecburiyetindedirler.

Yukarıdakiler dışında kalanların, birinci ve ikinci sınıf tüccarlar ile kazancı basit usulde tespit edilenlerden ve defter tutmak mecburiyetinde olan çiftçilerden satın aldıkları emtia veya onlara yaptırdıkları iş bedelinin (01/01/2018 tarihinden geçerli olmak üzere) 1.000-TL'yi geçmesi veya bedeli 1.000-TL'den az olsa dahi istemeleri halinde emtiayı satanın veya işi yapanın fatura vermesi mecburidir."

hükmü yer almaktadır.

Aynı Kanun'un 233'üncü maddesinde ise, birinci ve ikinci sınıf tüccarlar, kazancı basit usulde tespit edilenlerle defter tutmak mecburiyetinde olan çiftçilerin fatura vermek mecburiyetinde olmadıkları satışları ve yaptıkları işlerin bedellerinin yine aynı maddede sayılan vesikalardan biri ile tevsik olunacağı hükme bağlanmıştır.

Söz konusu Kanun ile yapılan düzenlemeler çerçevesinde, gelirin beyan edilmesinin belgelendirmeye dayanmakta olduğu anlaşılmaktadır. Belgelendirmeden kastın ise, mükelleflerin sattıkları emtia veya yaptıkları işler için fatura vermek ve fatura istemek ve almak olmasının yanında mezkur Kanun'un 233. maddesinden de ayrıca perakende satış fişinin tevsik edici belge olduğu anlaşılmaktadır.

3065 sayılı KDV Kanunu'nun;

29/1-a maddesinde, KDV mükelleflerinin faaliyetlerine ilişkin olarak kendilerine yapılan teslim ve hizmetler dolayısıyla hesaplanarak düzenlenen fatura ve benzeri vesikalarda gösterilen KDV'yi bu Kanun'da aksine bir hüküm olmadıkça indirebilecekleri,

30/d maddesinde, gelir ve kurumlar vergisi kanunlarına göre kazancın tespitinde indirimi kabul edilmeyen giderler dolayısıyla ödenen katma değer vergisinin indirim konusu yapılamayacağı,

34/1 maddesinde, yurt içinden sağlanan veya ithal olunan mal ve hizmetlere ait KDV'nin alış faturası veya benzeri vesikalar ve gümrük makbuzu üzerinde ayrıca gösterilmek ve bu vesikalar kanuni defterlere kaydedilmek şartıyla indirilebileceği,

53'üncü maddesinde, KDV Kanunu'nda geçen fatura ve benzeri vesikalar tabirinin Vergi Usul Kanunu'nda düzenlenen vesikaları ifade ettiği

hükümlerine yer verilmiştir.

3065 sayılı KDV Kanunu ile yapılan açıklamalar neticesinde, fatura düzenlemek suretiyle veya yine bahsedilği üzere Vergi Usul Kanunu'nun 233. maddesinde yer alan perakende satış fişi düzenlemek suretiyle gelirin belgelendirileceği açıktır. Aynı Kanun'un verdiği yetkiyle 3100 sayılı Katma Değer Vergisi Mükelleflerinin Ödeme Kaydedici Cihazları Kullanmaları Mecburiyeti Hakkında Kanun ile düzenlenmesi zorunlu olan ödeme kaydedici cihaz fişinin de sayılan bu belgeler arasında bulunduğu görülmektedir. Gider kaydedilen bu belgeler üzerinde yer alan KDV'nin ise, yukarıda yapılan açıklamalar neticesinde indirim mekanizmasında kullanabileceği anlaşılmaktadır.

1.2. Tebliğ Düzenlemesi

Yazar kasa fişlerinin giderleştirilmesi ve indirime konu edilmesi ile ilgili olarak, 167 Sıra No.lu Vergi Usul Genel Tebliği'nde, birinci ve ikinci sınıf tüccarlarla defter tutmak mecburiyetinde olan çiftçilerin sattıkları emtia veya yaptıkları işler için satılan emtianın veya yapılan işin bedeli ne olursa olsun fatura vermelerinin, emtiayı satın alan veya hizmeti yaptıran bu kimselerin de fatura istemelerinin ve almalarının zorunlu olduğu ve bunlar için perakende satış fişlerinin geçerli olmayacağı açıklanmıştır.

Ancak, daha sonra aynı yıl yayımlanan 204 ve 206 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğleri ile mükelleflerin ticari faaliyetlerine ilişkin olarak işyerlerinde kullanılmak ve tüketilmek amacıyla satın aldıkları (kırtasiye, büro ve temizlik malzemeleri gibi) ve bedeli fatura düzenleme mecburiyetini belirleyen kanuni haddi aşmayan mal ve hizmet bedelleri için düzenlenen perakende satış veya yazar kasa fişlerinin gider belgesi olarak kabul edilmesi uygun bulunarak bu hususta açıklama yapılmıştır.

Dolayısıyla işletmenin tüketimi dışında satışa konu olacak mal ve hizmetlerin alımlarında ise bedeli ne olursa olsun fatura düzenlenmesi defterlere faturalara dayanılarak kayıt yapılması gerektiği açıklanmıştır. Bu Tebliğ düzenlemelerinin akabinde de bahsi geçenler (kırtasiye, büro ve temizlik malzemeleri gibi) dışındaki giderlerin indiriminin kullanılamayacağına ilişkin eleştiriler görülmüştür.

Ancak, yazar kasa fişlerinin giderleştirilmesi ve indirime konu edilmesi ile ilgili KDV Genel Uygulama Tebliği'nin:

III. Matrah, Nispet ve İndirim/ C. İndirim bölümünün 1. Vergi İndirimi başlığında,

"3065 sayılı Kanunun (29/1) inci maddesine göre mükellefler, yaptıkları vergiye tabi işlemler üzerinden hesaplanan KDV'den, faaliyetlerine ilişkin olarak, kendilerine yapılan teslim ve hizmetler dolayısıyla hesaplanarak düzenlenen fatura ve benzeri vesikalarda gösterilen KDV'yi veyahut ithal ettikleri mal ve hizmetler dolayısıyla ödedikleri KDV'yi indirebilirler,"

5. İndirim Belgelendirilmesi başlığında,

"... KDV mükelleflerinin işletmelerinde tüketime konu olacak kırtasiye, büro ve temizlik malzemeleri, gıda gibi genel giderlerin ödeme kaydedici cihaz fişi ile tevsik edilmesi mümkündür. Ancak, bunlar dışında kalan alış ve giderler ödeme kaydedici cihaz fişi ile tevsik edilemeyeceğinden, söz konusu belgelerde yer alan KDV de indirim konusu yapılamaz."

5.1. Fatura ve Benzeri Belge başlığında fatura ve benzeri vesikalardan anlaşılması gerekenler hakkında,

"Söz konusu vesikalar, Vergi Usul Kanununun 229, 233, 234, 235 ve 236'ncı maddelerinde fatura, perakende satış vesikası, gider pusulası, müstahsil makbuzu ve serbest meslek makbuzu olarak düzenlenmiştir."

açıklamalarına yer verilmiştir.

Ayrıca yine konuyla ilgili özelgelerde:

"..şirket personelinin iş seyahatlerinde yapmış olduğu çeşitli masrafların kurum kazancının tespitinde gider olarak dikkate alınabilmesi için fatura tevsiki mecburi olduğundan, Vergi Usul Kanununa göre gider belgesi olarak kabul edilmeyen, bir başka ifadeyle, ticari kazancın ya da kurum kazancının tespitinde indirimi mümkün bulunmayan söz konusu harcamalara ait perakende satış fişleri ve yazar kasa fişlerine istinaden yüklenilen KDV tutarlarının, KDV Kanununun 30/d maddesi uyarınca indirim konusu yapılması mümkün değildir.

Diğer taraftan, indirimi mümkün olmayan söz konusu tutarların Gelir ve Kurumlar Vergisi açısından işlemin mahiyetine göre gider, maliyet veya kanunen kabul edilmeyen gider olarak dikkate alınabileceği tabiidir." ifadelerine yer verilmiştir.

Yukarıdaki açıklamalar neticesinde firmalar, faaliyetleriyle ilgili olarak ticari kazancın elde edilmesi ve sürdürülmesi şartıyla yapılan mal ve hizmet alımlarına ilişkin kırtasiye, büro ve temizlik malzemeleri ile sınırlanamayacak çeşitlilikte ve genel gider niteliğinde olan harcamalar yapmaktadırlar. Bahsedilen Kanun ve Tebliğ düzeyindeki açıklamalara göre bu giderlerin perakende satış veya yazar kasa fişleri ile belgelendirilmesi mümkün bulunmaktadır.

1.3. Yargı Kararı

Yazarkasa fişlerinin ve perakende satış fişlerinin tevsik edici belge niteliğinde değerlendirilemeyeceği ve söz konusu fişlerle belgelendirilen giderlerin indirime de dahil edilmeyeceğine ilişkin İdarenin kararlarını konu alan, Ankara 2. Vergi Mahkemesi'nin 29.03.2019 tarih ve E:2018/1502 sayılı kararında,

"... gelir vergisi beyannamesinde bildirilen gelirlerden indirilecek tutarların ispatında sadece faturanın ispat edici belge olarak kullanılabileceği ve ÖKC fişlerinin tevsik edici belge niteliğinde değerlendirilemeyeceği yönünde bir kanuni düzenleme bulunmadığı, ÖKC fişinin içeriğinin doğru olmadığı hususunda idarece yapılmış herhangi bir tespit olmadığı hususu da dikkate alındığında, serbest meslek erbabının fatura almadığı ancak ÖKC fişi aldığı durumda indirilebilecek giderin tevsik etmiş olmadığını ileri sürmek mümkün değildir. Bu nedenle, davalı idarece ÖKC fişi ile belgelendirilen giderlerin gider belgesi bulunmadığı ve gider olarak indirilemeyeceği gerekçesiyle iade isteminin reddine dair tesis edilen işlemde hukuka uyarlık bulunmamaktadır." ifadesi yer almakta olup bu karara itiraz eden davalı İdare konuyu bir üst mahkemeye taşımıştır. Bahsi geçen karara ilişkin Ankara BİM 1. Vergi Dava Dairesi'nin 10.06.2020 tarih ve E.2019/1161, K.2020/333 sayılı kararı ile de yukarıda bahsi geçen Ankara 2. Vergi Mahkemesi'nin kararının kaldırılmasına gerek bulunmamıştır.

2. YAZARKASA FİŞLERİNİN İNTERNET VERGİ DAİRESİ LİSTELERİNDE YER ALMASI

2.1. İndirilecek KDV Listesinde Kullanılması

Gelir İdaresi Başkanlığı'nın 22.02.2010 tarihli duyurusunda: indirim konusu yapılan kırtasiye, büro ve temizlik giderleri, su, gıda giderlerine ilişkin yazarkasa fişleri veya perakende satış fişleri indirilecek KDV listelerine girilirken her fiş ayrı ayrı satırlarda ya da matrah ve KDV tutarları toplamı alınarak tek bir satırda yer verilebileceğine ilişkin açıklamalar bulunmaktadır.

Öte yandan listeye girişi yapılabilecek muhasebe fişlerinin toplam KDV'sinin indirilecek KDV listesinin toplam KDV tutarının %5'ini aşmaması gerekmektedir. Yine diğer yazar kasa ve perakende satış fişlerine ilişkin her bir belge, had sınırı dikkate alınmaksızın ve muhasebe fişlerine kayıtlı olsun ya da olmasın ayrı ayrı girilmelidir.

Yazar kasa fişleri ve perakende satış fişleri indirilecek KDV listesine kayıt yapılarak oluşturulacak listelerde; evrak üzerinde yer alan bilgilere istinaden listeler oluşturulmalıdır. Bununla birlikte, Satıcının Adı-Soyadı/Unvanı bölümüne "Perakende Satış Fişi, Muhasebe Fişi, vb." ve Satıcının Vergi Kimlik Numarası/T.C. Kimlik Numarası bölümüne ise '3333333333' yazılabilir. İlgili kayıt örnekleri için aşağıdaki tablo referans olarak kullanılabilir.

İndirilecek KDV listeleri oluşturulurken ilgili döneme ilişkin tüm yazarkasa fişleri, matrah ve KDV tutarları toplamı alınarak tek bir satırda yer alabilir. Bunun için yazarkasa fişlerinin defterlere kaydedildiği muhasebe fişinin bilgisi tarih sıra/seri no kısmına girilerek yine yukarıdaki şekildeki gibi girişi yapılmaktadır.

Yine KDV iadesi talep eden mükelleflerin, bu fişleri ilgili listelere dahili sırasında giriş yapmaları ve indirim konusu yapılabilecek muhasebe fişlerinin toplam KDV'sinin indirilecek KDV listesinin toplam KDV tutarının %5'ini aşıp aşmadığını gözetmesi gerekmektedir. Ancak bu fişlere ilişkin her bir belgenin ayrı ayrı girilmesi durumunda bir sınır gözetilmemekle birlikte yüklenilen KDV listesine de dahili mümkündür.

2. 2. Yüklenilen KDV Listesinde Kullanılması

Yazarkasa fişlerinin yüklenilen KDV listelerine konu edilebilmesi için her evrak için satıcının adı- soyadı / unvanı ve satıcının vergi kimlik numarası / T.C. kimlik numarası bilgilerinin, evrak üzerinde yer alan bilgilere istinaden indirilecek KDV listesinde tek tek kayıtlarla yer alması gerekmektedir.

Satıcının adı- soyadı / unvanı bilgileri; yazarkasa fişleri / perakende satış fişi bilgileri '3333333333' şeklinde yer alan fişlere ilişkin yüklenim yapılması mümkün değildir. Dolayısıyla indirilecek KDV listesine bilgileri detaylı olarak yazılmayan fişlerin yüklenim listesine yazılması mümkün olmayıp, yüklenilen KDV listesine konu olması için mutlaka fişlerin adısoyadı / unvanı ve satıcının vergi kimlik numarası / T.C. kimlik numarası bilgileri, evrak üzerinde yer alan bilgilere yer verilecek şekilde işlenmesi gerekmektedir.

Bahsi geçen Gelir İdaresi Başkanlığının listelerin girilmesine ilişkin açıklamalarınaa rağmen KDV iade talepleri bulunan mükellefler bakımından vergi daireleri tarafından indirilecek KDV listelerine ilişkin eleştiriler bulunmakta ve eksiklik yazılarında listelere vergi kimlik numarası '3333...' olarak kaydedilen fişlerin görüntüleri veya listelerde her bir belgenin ayrı satırda ve bilgileri açıkça yazılacak şekilde düzeltilmesi istenmektedir.

Ayrıca 3065 sayılı KDV Kanunu'nun indirime ilişkin maddesinde faaliyetlerine ilişkin olarak, kendilerine yapılan teslim ve hizmetler dolayısıyla hesaplanarak düzenlenen fatura ve benzeri vesikalarda gösterilen KDV'yi indirim konusu yapılabileceğine ilişkin hüküm bulunmasına rağmen KDV Genel Uygulama Tebliği'nde tüketime konu olacak kırtasiye, büro ve temizlik malzemeleri, gıda gibi genel giderlerin ödeme kaydedici cihaz fişi ile tevsik edilmesi ve indirim konusu yapılabileceğinden bahsedilmektedir.

Dolayısıyla Tebliğ'in Kanun ile çelişmesi beklenmezken ve vergi uygulamalarında "işlemin esasının" dikkate alınması öngörülse de indirim konusu yapılan giderler arasından 'kırtasiye, büro ve temizlik giderleri, su, gıda giderleri' dışında kalan giderlerin yazarkasa fişleri veya perakende satış fişleri düzenlenerek indirim konusu yapılması ve indirilecek ve yüklenilen KDV listelerinde yer alması İdare tarafından eleştirilmekte ve bu belgelerde yer alan KDV'nin tenzili istenmektedir.

SONUÇ

Yukarıda yer alan hüküm ve açıklamalara göre; ticari kazancın elde edilmesi ve idame ettirilmesi ile ilgili olmaları şartıyla fatura düzenleme haddinin altında kalan, iş yerinde ve şantiyede kullanılmak ve tüketilmek amacıyla satın alınan kırtasiye, büro ve temizlik giderleri, su, gıda giderleri için alınan perakende satış veya ödeme kaydedici cihaz fişlerinin gider belgesi olarak kullanılması mümkün bulunmaktadır.

3065 sayılı Kanun'un (29/1) inci maddesine göre mükellefler, yaptıkları vergiye tabi işlemler üzerinden hesaplanan KDV'den, faaliyetlerine ilişkin olarak, kendilerine yapılan teslim ve hizmetler dolayısıyla hesaplanarak düzenlenen fatura ve benzeri vesikalarda gösterilen KDV'yi veyahut ithal ettikleri mal ve hizmetler dolayısıyla ödedikleri KDV'yi indirebileceği söz konusuyken İdarenin yazmış olduğu eksiklik yazılarında şirket çalışanlarının şirket dışında yiyecek, konaklama ve yol giderleri, otopark ve misafir ağırlamaya ilişkin giderlerinin tenzilini istenmektedir. Bahsi geçen firmaların doğrudan tüketime dahil olmayan ancak tabiatıyla ticari faaliyet kapsamında olan giderlerinin ise indirime konu edilmesi kanun seviyesinde mümkün bulunurken özelge seviyesinde kabul edilmediği ise eleştirilmektedir. Perakende satış fişi ve ödeme kaydedici cihaz fişinin mevzuatta pek çok kademede (kanun, tebliğ v.s) fatura ve benzeri belgeler arasında yer alması nedeniyle uygulamada yine fatura ile eşdeğer işlem görmesi uygun olmaktadır. Ancak idarece verilen özelgeler, kanunda aksine hüküm yokken tebliğ üzerinde yapılan açıklamalar içermekte ve buna ilişkin uygulamalar eleştirilmekte olduğundan oluşan bu ikiliğin giderilmesi gerektiği kanatindeyiz.

The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.