Bugünkü Cuma yazisinda "bir senedin kambiyo senedi mi, teminat senedi mi oldugu" konusundaki tartismayi masaya yatiralim istedim.
Kambiyo senedi nedir? Ne ise yarar?
Kambiyo senedi, bir paranin ödenmesi için "kosulsuz" bir vaat içeren ve üzerinde kesin olarak yer almasi gereken bilgilerin kanunla belirlendigi bir belgedir. Bazi istisnalar hariç olarak kolayca el degistirmeleri önemli özelliklerinden biridir.
Kambiyo senetleri üç tanedir. Bunlar emre yazili senet (bono), çek ve poliçedir.
Neden kambiyo senedi alalim? Sözlesme yeterli degil mi?
Kambiyo senedinin en büyük avantaji icra takibinde sagladigi kolayliktir.
Kambiyo senedine dayanmayan, örnegin sadece bir sözlesmeye ya da faturaya dayanan bir icra takibinde, borçlunun ödeme emri kendine ulasmasindan itibaren 7 gün içerisinde borca itiraz etme hakki vardir. Bu itirazin bu süre içerisinde icra dairesine yapilmasi halinde takip durur. Bu takip ancak alacaklinin mahkemede "itirazin iptali davasi" açip bunun kazanmasi halinde devam eder.
Kambiyo senetlerinde ise borca yapilan itiraz, satistan baska icra takibi islemlerini durdurmaz. Yani alacakli hacze, deger tespitine devam edebilir. Ayrica borçlunun bu itirazi, "icra mahkemesine" "5 gün içerisinde" yapmasi gerekir.
Bu durumda borçlu takibi, ancak bir "menfi tespit davasi" açmasi ve bu davada da takibin tedbiren durdurulmasini talep etmesi halinde durdurabilir. Bu durumda da icra dairesine borcun tamamini yatirarak, mahkemeye de borcun %15'i kadar teminat göstermesi gerekmektedir. Bu da borcun %115 kadar bir teminat bedeli anlamina gelmektedir. Bazi durumlarda, icra mahkemesi de icranin geçici olarak durdurulmasi karari verebilmektedir; ancak icra mahkemesinin bu yetkisi sinirli sayidaki iddia/durum için geçerlidir.
Buna ek olarak kambiyo senedi alacaklisi, takipten önce borçlunun mal kaçirmasini önlemek için mahkemeden "ihtiyati haciz" kararini talep ettiginde, mahkemeler genellikle ihtiyati haciz karari vermektedir.
Dolayisiyla kambiyo senedi alacaklisi, adi senet (sözlesme) ya da fatura alacaklisina göre çok daha avantajlidir.
Teminat senedi nedir?
Teminat senedi, adi üzerinde, bir borcun teminati olarak verilmis bir senettir. Teminat senedinin kambiyo senedinden en büyük farki "kosullu" verilmis olmasidir. Bu kosul ise söz konusu borcun geregi gibi ifa edilmis olmamasi kosuludur. Yani ancak taahhüt edilen bir borç geregi gibi ifa edilmezse, teminat senedine konu para alacagi -ugranilan zarar nispetinde- dogar.
Teminat senedi, kambiyo senedinin yukarida saydigimiz avantajlarina sahip degildir. Dolayisiyla el degistirme ya da icra takibi kolayligi saglamaz. Teminat senedine dayali bir alacagin dogup dogmadigi yargilama ile belirlenir. Dolayisiyla teminat senedine konu takip sözlesme ya da faturaya dayali takipten fakli degildir.
Bir kambiyo senedi hangi sartlarda teminat senedi kabul edilebilir?
Yargitay üzerinde "teminat senedir" "teminat için verilmistir" gibi ifadeler bulunan kambiyo senetlerini uzunca bir süredir teminat senedi kabul ediyordu. Hala da bu tür kararlara rastlanabiliyor. Fakat Yagitay'in son kararlari büyük ölçüde bunun yeterli olmadigi yönünde. Bu kararlara göre, bir kambiyo senedinin teminat senedi kabul edilmesi için, senet üzerinde hangi iliskiye ya da sözlesmeye teminat olarak alindiginin belirtilmesi ve söz konusu sözlesmede de ilgili senede atif yapilmasi gerekmekte.
Peki, teminat senedini neden alalim?
Herhangi bir dava avukatina bu soruyu sorun; yüzlerinde pek de anlasilmaz bir ifade görürsünüz. Neden mi? Çünkü piyasada bu tür senetleri almak neredeyse mutat bir uygulamadir. Fakat uygulamada hiçbir avukat elindeki teminat senedinin pratik faydasini görmemistir. Bir dava avukati olsa olsa, "belki borçlu, senedin teminat senedi sayilmasi için gereken ifadeleri eksik yazar da, bu senedi kambiyo senedi olarak takibe koyarim" diye umabilir.
Özetle, bana sorarsaniz bir borç için usulüne uygun bir teminat senedi almasinin alacakliya çok büyük bir pratik faydasi bulunmuyor. Elinizde yazili bir sözlesme varsa, zaten sözlesme çerçevesinde borcun geregi gibi yerine getirilmedigini mahkemede iddia ve ispat etmeye çalisacaksiniz. Elinizdeki teminat senedi ancak bu konudaki iddianizin güçlendiren ve hukukumuzda "delil baslangici" olarak ifade edilen bir ek bir delil kabul edilebilir; hepsi bu.
----
Yazinin yayinlanma tarihi: 23 Eylül 2016
The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.
