A. GIRIS

Ilk olarak Çin Halk Cumhuriyeti'nin Vuhan eyaletinde görünmesi ile birlikte hizla tüm dünyayi etkisi altina alan ve 11.03.2020 Tarihinde Dünya Saglik Örgütü (WHO) tarafindan pandemi ilan edilen Yeni Tip Koronavirüs (Covid-19) salgini, beraberinde çalisma hayatimizda da birçok yeni durumu ve sorunu beraberinde getirmistir. Bunlardan bir tanesi de çalisanlarinin sagligi için, teknolojik alt yapilari da uygun olan is yerlerinin uzaktan çalisma uygulamasina geçmeleridir. Ancak halk arasinda evden çalisma olarak da bilinen uzaktan çalisma uygulamasi, Is Güvenligi ve is kazalarinin degerlendirilmesinde de birtakim belirsizlikleri ortaya çikarmistir.

B. UZAKTAN ÇALISMA UYGULAMASI

1. Genel Olarak

Halk arasindan home ofis ya da evden çalisma denilen çalisma modeli, esasinda sikça uygulanan bir çalisma modelidir. Klasik isyeri tanimindan çikilarak, çalisanin çalistigi yeri serbest olarak belirledigi bir çalisma sistemidir. Özellikle teknolojinin gelismesi ile gerek bilisim sektöründe gerekse de satis sektöründe sikça kullanilan uzaktan çalisma uygulamasi, teknolojik gelismelere kendisini adapte edebilmis birçok isyeri tarafindan tercih edilmektedir. Türk Is hukuku Mevzuatinda bir düzenleme yer almamaktayken 2016 yilinda 4857 sayili Yasanin 14. Maddesinde yapilan degisiklikler ile hayatimiza girmistir. Uzaktan Çalisma 14. Maddenin 4. Fikrasinda "Uzaktan çalisma; isçinin, isveren tarafindan olusturulan is organizasyonu kapsaminda is görme edimini evinde ya da teknolojik iletisim araçlari ile isyeri disinda yerine getirmesi esasina dayali ve yazili olarak kurulan is iliskisidir." Seklinde tanimlanmistir.

2. Uzaktan Çalismada Isyeri Kavrami

Isyeri kavrami mevzuatta, mal veya hizmet üretmek amaciyla maddi olan ve olmayan unsurlar ile çalisanin birlikte örgütlendigi, isverenin isyerinde ürettigi mal veya hizmet ile nitelik yönünden bagliligi bulunan ve ayni yönetim altinda örgütlenen isyerine bagli yerler ile dinlenme, çocuk emzirme, yemek, uyku, yikanma, muayene ve bakim, beden ve mesleki egitim yerleri ve avlu gibi diger eklentiler ve araçlari da içeren organizasyon olarak tanimlanmaktadir. Ancak uzaktan çalisma uygulamasinda çalisan, is göreme edimini tanimlarda bahsi geçen alanlar disinda, çogu zaman evinde ifa etmektedir. Peki çalisanin evi, bu baglamda isyeri sayilacak midir?

Özellikle Is Sagligi ve Güvenligi hükümleri bakimindan, isyerinin belirlenebilir olmasi çok önemlidir. Zira is yerinde is güvenliginin saglanmasi isveren sorumlulugunda iken evde çalisan kisinin evinde is güvenliginin saglanmasi da isveren görevi midir?

Özel hayatin gizliligi, konut dokunulmazligi ve keyfi arama yasagi ilkeleri dogrultusunda isverenin, evden çalisma yapan çalisaninin evini denetleyemeyecegi açiktir. Bu sebeplerle uzaktan çalisma esnasinda çalisanin evde bulunmasi, evin isyeri oldugu anlamina gelmez.

3. Uzaktan Çalismada Is Kazasi Kavrami

Peki uzaktan çalisma sirasinda evinde çalisanin basina bir kaza gelirse, bu kaza is kazasi sayilmayacak midir? Bir olayin is kazasi sayilmasi için illaki isyerinde mi meydana gelmesi gerekir? Tabi ki de hayir. 6331 Sayili Is Sagligi ve Güveligi Yasasinda is kazasi isyerinde veya isin yürütümü nedeniyle meydana gelen, ölüme sebebiyet veren veya vücut bütünlügünü ruhen ya da engelli hâle getiren olay seklinde tanimlanmistir. Olay isyerinde olmasa dahi, isin yürütümü nedeniyle meydana gelmis ise tartismasiz is kazasidir.

Peki isverenin bu is kazasindan sorumlulugu neden kaynaklanmaktadir? 4857 sayili Is Kanunu 14. Maddede, isverenin uzaktan çalisan isçisine karsi esit islem sartini da düzenlemistir. Bu ilke geregi, Isveren, uzaktan çalisan çalisanin yaptigi isin niteligini dikkate alarak is sagligi ve güvenligi önlemleri hususunda çalisani bilgilendirmek, gerekli egitimi vermek, saglik gözetimini saglamak ve sagladigi ekipmanla ilgili gerekli is güvenligi tedbirlerini almakla yükümlüdür. Eger ki uzaktan çalisma iliskisi kurulmadan önce çalisana yeterli is sagligi ve güvenligi bilgisi verilmemis ise isverenin sorumlulugu bulunmaktadir.

Burada karsimiza çikan temel soru, çalisanin basina gele olayin is ile ilgili olup olmadiginin tespitidir.

Henüz çalisma hayatimiza çok yeni giren uzaktan çalisma uygulamasi, kanuni düzenlemede yer alan yönetmeligin de çikartilmamis olmasi sebebiyle beraberinde tartismalari da getirmektedir. Vakianin is kazasi olarak degerlendirilip degerlendirilmeyecegi de en önemli tartismalarin basinda yer almistir.

Kanun isin görülmesi ile ilgili meydana gelen her olayi is kazasi olarak saymistir. Bu durumda örnekler ile ilerlemek gerekirse; evde çalisan isçi mutfaga giderek kendisine çay koyarken çaydanligi üzerine dökmesi sonucu yaralanmasi ya da kendisine ögle yemegi hazirlarken elini kesmesi gibi olaylar, isin yürütülmesi ile ilgili olmadigindan is kazasi sayilmamalidir. Tabi aksini savunan görüs de vardir. Is kazasi sayilmasi gerektigini düsünenler ise nasil ki uzaktan çalisma yapmayan isçi, çayini mutfaktan kendisi almak zorunda ise ve üzerine çay dökülür ise is kazasindan sayilmakta ise esit islem ilkesi geregi evde çalisan isçinin de basina ayni olay gelmesi halinde is kazasi sayilmasi gerekir demektedirler. Ancak burada ayrim isyeri kavrami olmalidir. Evden çalisma sirasinda çalisanin evi isyeri sayilamayacagindan, gerekli denetim kurumlari (SGK ve çalisma müfettisleri) ve isverenin, çalisanin evi hakkinda denetim ve yönlendirme yetkisi de bulunmadigindan meydana gelecek bu tarz isle ilgisi olmayan kazalarin is kazasi sayilmamasi esit islem ilkesine aykirilik teskil etmemelidir kanaatindeyiz.

Diger bir örnek ise, evde çalisan isçi, isini görmekte iken oturdugu sandalyeden düserse veya mutfaktan getirdigi çayi isini yaparken içiyorken üzerine dökerse bu durumda is kazasi sayilmali midir? Isverenin bilgilendirme ve egitimlerine aykiri davranilmis olsun ya da olmasin, böyle bir kaza is kazasi sayilabilmektedir. Zira bu sefer isini yaparken basina gelmis bir kazadan bahsetmekteyiz. Konsantrasyonunun bir kismini ise vermis olmasi sebebiyle dogrudan veyahut dolayli olarak kaza meydana gelmistir. Is kazalarinda isverenin kusurlu olmasi ya da olmamasi yalnizca isçiye olan tazminat yükümlülügü ile rücuen tazminatta sorumlu tutulacagi orani belirleyecektir.

4. Uzaktan Çalismada Is Sagligi ve Güvenligi

Yazimiz içeriginde de açikladigimiz üzere, uzaktan çalisma uygulamasi, isverenin is sagligi ve güvenligi yükümlülüklerini ortadan kaldirmaz. Yalnizca sinirlama getirir. Çalisan, is sagligi açisindan gerekli olan periyodik muayenelere tabidir. Uzaktan çalisma yapsa bile isyeri hekiminden yararlanmaya devam edebsilecektir.

Ayrica isveren tarafindan çalisana, çalisacagi ortam ile ilgili gerekli bilgilendirme ve egitimler verilmeli, kullanacagi ekipmanlar hakkinda gerekli açiklamalar yapilmali, kullanimlari hakkinda detayli bilgi verilmelidir. Aksi halde meydana gelebilecek tüm zararlardan dolayi bizzat kendisi sorumlu olacaktir.

C. SONUÇ

Yeni tip korona virüs (Covid-19) salgini ile çalisma hayatinda daha kapsamli olarak yer alamaya baslayan, isveren ve isçilerin karsilikli anlasmalari ile uygulanabilecek olan uzaktan çalisma sirasinda is güvenligi açisindan dikkat edilmesi gereken hususlara kisaca deginmeye çalistik. Özellikle dikkat edilmesi gereke hususlari kisaca özetlersek, isveren tarafindan isçilere gerekli egitimler verilmeli, bilgilendirmeler yapilmali, çalisanlar tarafindan bu bilgilendirmelere ve egitimlere riayet edilmelidir. Mesai saatlerinin, çogu alt yapisi müsait olmayan isverenler tarafindan gerektigi gibi takip edilemeyecegi bu sistemde, karsilikli iyi niyet ve anlasmalar ile uzaktan çalisma uygulamasi devam edebilecektir. Her olay kendi içerisinde degerlendirilecek ve yeni dogan bu sistem uygulama ilerledikçe daha da netlik kazanacaktir.

The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.