Turkey: Limited Şirketlerin Türkiye'de İkamet Etmeyen Yabanci Şirket Müdürlerinin Ve Şirket Müdürü Olan Tüzel Kişiliğin Gerçek Kişi Temsilcisi Yabancilarin Sigortalilik Ve Çalişma İzinleri Hususu

ÖZET

Bilindigi üzere, ülkemizde çalismak üzere birçok farkli ülkeden yabanci çalisan gelmektedir. Gerek sahip olduklari tecrübe ve yetkinlikler gerekse yapilan ise saglanan katki dolayisi ile birçok sirkette farkli alanlarda yabanci çalisan istihdam edilmektedir. Bu kapsamda, ilgili yabancilarin çalisma izni bulunmadan çalistirilmalari yasak oldugundan öncelikle Aile Çalisma ve Sosyal Güvenlik Bakanligi ("Bakanlik") Uluslararasi Isgücü Genel Müdürlügü ("Genel Müdürlük")'nden çalisma izni alinmasi gerekmektedir. Akabinde fiili olarak çalisma ve sigortalilik yükümlülüklerinin gerçeklestirilmesi gerekmektedir.

Makalemizde, limited sirketlerin Türkiye'de ikâmet etmeyen yabanci sirket müdürlerinin ve sirket müdürü olan tüzel kisiligin gerçek kisi temsilcisi yabancilarin çalisma izin yükümlükleri ile sigortaliliklari hususuna açiklik getirilecektir.

Anahtar Kelimeler: 6735 Sayili Kanun, 5510 Sayili Kanun, Yabanci Istihdami, Limited Sirket Müdürleri, Gerçek Kisi Temsilci, Çalisma Izni, Sigortalilik.

GIRIS

Ülkemizde çalismak isteyen yabancilarin çalisma izinleri bulunmadan çalismalari/çalistirilmalari mümkün bulunmayip, Bakanlik'a çalisma izni basvurusunda bulunulmasi ve basvurunun olumlu olarak degerlendirilmesi akabinde fiili çalismaya baslanmasi ve sigortalilik yükümlülüklerinin yerine getirilmesi gerekmektedir.

Yabancilara verilecek çalisma izinleri ve çalisma izin muafiyetlerine iliskin is ve islemlerde izlenecek usul ve esaslari düzenleyen 6735 sayili Uluslararasi Isgücü Kanun ("6735 sayili Kanun")'u 13.03.2016 tarih ve 29800 sayili Resmi Gazete'de yayimlanarak yürürlüge girmis olup ülkemizde çalismak isteyen yabancilarin çalisma izin talepleri ilgili Kanun ve diger ilgili mevzuat kapsaminda Bakanlikça degerlendirilmekte ve degerlendirme sonucunda basvurusu uygun görülen yabancilar nezdinde çalisma izinleri düzenlenmektedir.

Makalemizde ilgili mevzuat çerçevesinde, limited sirketlerin Türkiye'de ikamet etmeyen yabanci sirket müdürlerinin ve sirket müdürü olan tüzel kisiligin gerçek kisi temsilcisi yabancilarin çalisma izni muafiyeti kapsaminda olup olmadiklari ve 5510 sayili Sosyal Sigortalar ve Genel Saglik Sigortasi Kanunu ("5510 sayili Kanun") çerçevesinde bu kisilerin sigortalilik hususlari üzerinde durulacaktir.

1. 6735 Sayili Uluslararasi Isgücü Kanunu Çerçevesinde Limited Sirketlerin Türkiye'de Ikâmet Etmeyen Yabanci Sirket Müdürlerinin ve Sirket Müdürü Olan Tüzel Kisiligin Gerçek Kisi Temsilcisi Yabancilarin Çalisma Izinleri Hususu

6735 sayili Kanun'un "Kapsam" baslikli 2. maddesinin birinci fikrasinda, anilan Kanun'un Türkiye'de çalismak için basvuruda bulunan veya çalisan, bir isveren yaninda mesleki egitim görmek üzere basvuruda bulunan veya görmekte olan, staj yapmak üzere basvuruda bulunan veya staj yapan yabancilar ile Türkiye'de geçici nitelikte hizmet sunumu amaciyla bulunan sinir ötesi hizmet sunucusu yabancilari ve yabanci çalistiran veya çalistirmak üzere basvuruda bulunan gerçek ve tüzel kisileri kapsayacagi belirtilmektedir. ¹

Ayni Kanun'un "Çalisma izninde yetki ve yükümlülük" baslikli 6. maddesinin ikinci fikrasinda, 6735 sayili Kanun kapsaminda yer alan yabancilarin çalisma izni olmaksizin Türkiye'de çalismalari veya çalistirilmalari yasak oldugu hüküm altina alinmistir. ² Ayni sekilde, Çalisma izni türleri baslikli 10. maddesinin besinci fikrasinda, 13/1/2011 tarihli ve 6102 sayili Türk Ticaret Kanunu'na göre kurulmus olan limited sirketlerin sirket ortagi olan yabanci müdürlerinin çalisma izni almalari kaydi ile çalisabilecekleri hükmü amirdir. ³

Ülkemizde çalismak isteyen yabancilar için çalisma izni ile birlikte çalisma izni muafiyeti de 6735 sayili Kanun ile düzenlenmis olup; "Çalisma izni muafiyeti" baslikli 13. maddesinin yedinci fikrasinda 6102 sayili Kanun'a göre kurulmus anonim sirketlerin Türkiye'de ikamet etmeyen yönetim kurulu üyesi ve diger sirketlerin yönetici sifati olmayan ortagi ile Türkiye'de gerçeklestirdigi faaliyetleri yüz seksen gün içinde doksan günü geçmeyen sinir ötesi hizmet sunucusunun çalisma izni muafiyeti kapsaminda degerlendirilecegi hüküm altina alinmistir.⁴ Bu çerçevede, ilgili hüküm limited sirket müdürleri için degerlendirildiginde limited sirketlerin Türkiye'de ikamet etmeyen ve yönetici sifati bulunmayan ortaklari çalisma izni muafiyeti kapsaminda sayilacagindan ayrica Bakanlik'tan çalisma izni talebinde bulunulmasi gerekmeyecektir.

Bu çerçevede, 6735 sayili Kanun'un kapsam baslikli 2. maddesinde de yer aldigi üzere, bahse konu ilgili mevzuatin kapsaminin, Türkiye'de çalismak için basvuruda bulunulan veya çalisilan yabancilar nezdinde sinirlandirildigi görülmektedir. Ayni sekilde yukarida yer alan Kanun hükmünden de anlasilacagi üzere, limited sirketlerin yönetici sifati olmayan ortaginin çalisma izni muafiyeti kapsaminda degerlendirilecegi belirtilmektedir.

Buna göre, limited sirketlerin Türkiye'de ikâmet etmeyen yabanci sirket müdürü ve münferit imza yetkililerinin Türkiye'de fiili bir çalismasinin olmadigi durumlarda çalisma izni almalarina gerek bulunmayacaktir. Ancak, aksi durumda bu kisilerin Türkiye'de çalisacak olmalari durumunda Bakanlik nezdinde çalisma izni talebinde bulunulmasi gerekecektir. Öte yandan, limited sirketlerde sirket müdürü olan tüzel kisiligin gerçek kisi temsilcisi yabancinin sirket müdürü görevinin yani sira sirketteki tek imza yetkilisi olmasi durumunda bahsi geçen temsilci için çalisma izni talebinde bulunulmasi gerekecektir.

Bahsi geçtigi üzere, çalisma izni muafiyeti kapsaminda bulunup bulunulmadigi fiili çalismanin mevcut olup olmadigina göre degisecektir. Bu çerçevede, "fiili çalisma" olgusunun degerlendirilmesi gerekecektir. Fiili çalisma kapsami geregi çok genis bir kavram olup genis perspektifte yorumlanmasi gereken bir olgudur. Isyeri adina hareket etmek, islem yapmak, isyerini temsil etmek, ücret almak, bagimlilik, süreklilik gibi kavramlar fiili çalismayi nitelemekte olup bu çerçevede genis kapsamda yorumlanmaktadir. Bu itibarla, yabanci sirket müdürünün isyeri adina hareket etmesi, islem yapmasi, isyerini temsil etmesi, ücret almasi ve isyerinin emir ve talimatlarin göre hareket etmesi, müsteriler ya da tedarikçiler ile görüsmesi gibi isleri yapmasi hâlinde fiili bir çalisma meydana gelmis olacagindan çalisma izni alinmasi gerekecek olup çalisma izni bulunmadan çalistirilan kisiler için isçi ve isveren açisindan Genel Müdürlükçe açiklanan yaptirimlari ise asagidaki gibidir:

"6735 sayili Uluslararasi Isgücü Kanunu uyarinca ülkemizde yabanci uyruklu bir sahsi çalistirabilmek için Aile, Çalisma ve Sosyal Hizmetler Bakanligindan çalisma izni alinmasi zorunludur. Türkiye'de geçerli çalisma izni olmadan çalisan yabancilar hakkinda cezai ve idari islem uygulanir. Izinsiz çalistigi belirlenen yabancilarin Türkiye'ye girisi, pasaport, vize ve ikâmet izni konulari tetkik edilerek, durumlari yasal olmayanlar sinir disi edilmektedirler.

Çalisma izni bulunmayan yabanciyi çalistiran isverenlere her bir yabanci için ise 2020 yili için 10.812 TL idari para cezasi uygulanmaktadir." ⁵

2. 5510 Sayili Sosyal Sigortalar ve Genel Saglik Sigortasi Kanunu Çerçevesinde Limited Sirketlerin Türkiye'de Ikâmet Etmeyen Yabanci Sirket Müdürlerinin ve Sirket Müdürü Olan Tüzel Kisiligin Gerçek Kisi Temsilcisi Yabancilarin Sigortaliliklari Hususu

Bahsi geçtigi üzere, ilgili mevzuat çerçevesinde anilan kisiler nezdinde çalisma izni muafiyeti kapsaminda bulunup bulunulmadiginin tespiti akabinde ilgili kisiler için sigortalilik hususu gündeme gelecektir.

5510 sayili Kanun'un "Sigortali sayilanlar" baslikli 4. maddesinde hizmet akdi ile bir veya birden fazla isveren tarafindan çalistirilanlarin sigortali sayilacagi belirtilmistir.⁶

Bu çerçevede, limited sirket müdürlerinin 5510 sayili Kanun 4. maddesinin (a) bendi uyarinca bagimlilik, ücret, süreklilik gibi hizmet akdini olusturacak kavramlar bir arada degerlendirildiginde 4/(a) kapsaminda sigortali olmalari gerekmektedir. 5510 sayili Kanun kapsaminda limited sirket ortagi olmayan imza yetkisine sahip sirket müdürlerinin hizmet akdi ile çalistigi kabul edilmektedir. Bu kapsamda, ortak olmayan limited sirket müdürleri de çalisma izni ve sigortalilik hükümlerine tabidirler. Nitekim, bahsi geçtigi üzere, 5510 sayili Kanun'un "Sigortali Sayilanlar" baslikli 4. maddesinin (a) bendinde, "Hizmet akdi ile bir veya birden fazla isveren tarafindan çalistirilanlar, (.) sigortali sayilirlar" düzenlemesine açik bir biçimde yer verilmistir.

Ilave olarak, Anayasa'nin "Yabanci Ülkelerde Çalisan Türk Vatandaslari" baslikli 62. maddesinde Devletin, yabanci ülkelerde çalisan Türk vatandaslarinin sosyal güvenliklerinin saglanmasi için gereken tedbirleri alacagina iliskin düzenlemeye yer verilmistir.

Anayasa'nin "Milletlerarasi Antlasmalari Uygun Bulma" baslikli 90. maddesinde ise:

• Türkiye Cumhuriyeti adina yabanci devletlerle ve milletlerarasi kuruluslarla yapilacak antlasmalarin onaylanmasinin Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin onaylamayi bir kanunla uygun bulmasina bagli oldugu ve usulüne göre yürürlüge konulmus milletlerarasi antlasmalarin kanun hükmünde oldugu,
• Bunlar hakkinda Anayasaya aykirilik iddiasi ile Anayasa Mahkemesine basvurulamayacagi, usulüne göre yürürlüge konulmus temel hak ve özgürlüklere iliskin milletlerarasi antlasmalarla kanunlarin ayni konuda farkli hükümler içermesi nedeniyle çikabilecek uyusmazliklarda milletlerarasi antlasma hükümlerinin esas alinacagi öngörülmüstür.

Isgücü anlasmalarini takiben, yabanci ülkelere gönderdigimiz vatandaslarimiz ve bunlarin bakmakla yükümlü olduklari kimselerin, çalistiklari ülkede sosyal güvenceye kavusturulmalari ve o ülkede kazandiklari sosyal güvenlik haklarindan Türkiye'de bulunduklari sirada da yararlanmalarini saglamak için vatandaslarimizi çalistiran ülkeler ile ülkemiz arasindaki Anayasamizin öngördügü düzenlemeler çerçevesinde iki tarafli sosyal güvenlik sözlesmeleri imzalanmistir." ⁷

Bahsi geçtigi üzere, ikili sosyal güvenlik anlasmalarinin imzalanmasi sözlesmelerin ortak ve temel bir hükmü ile sözlesme hükümlerinden faydalanacak kimselerin akit taraflarin mevzuati karsisinda o ülkenin vatandaslari ile hak ve menfaatler bakimindan esit sayilmasi imkâni sagladigindan yabanci limited sirket müdürünün ülkemiz ile ikili anlasma mevcut olan ülke vatandasi olmasi durumunda ise ülkesinde sigortali oldugunu gösterir formüler belgelerinin ülkemiz sosyal güvenlik makamlarina iletilmesi hâlinde ikili anlasmada mevcut süre boyunca ülkemizde sigortaliliktan muaf olup bu sürenin dolmasi akabinde ülkemizde sigortali olmasi gerekmektedir.

Muafiyet kapsaminda olmayan ilgili kisiler için, sigortalilik yükümlülükleri yerine getirilmeden çalistiginin Bakanlik tarafindan talep üzerine diger kurum ve kuruluslardan alinan bilgilerden anlasilmasi ya da SGK tarafindan bir denetimde tespit edilmesi hâlinde bu kisiler sigortasiz olarak degerlendirileceginden SGK tarafindan ise giris bildirgesinin verilmemis olmasi sebebiyle 5510 sayili Kanun'un 102/(a) maddesi geregi iki asgari ücret tutarinda (2020 yili için 5.886 TL), kayit disi çalisilan her ay için aylik prim ve hizmet belgesi istenecek olmasi sebebiyle 5510 sayili Kanun'un 102/(c/4) maddesi geregi iki asgari ücret tutarinda (2020 yili için 5.886 TL) idari para cezasi uygulanacaktir. Ayrica kayit disi çalisilan yillardaki 6661 sayili asgari ücret destekleri Kurumca faizi birlikte geri istenecektir.

SONUÇ

Limited sirketlerin Türkiye'de ikâmet etmeyen yabanci sirket müdürü ve münferit imza yetkililerinin Türkiye'de fiili bir çalismasinin olmadigi durumlarda çalisma izni almalarina gerek bulunmamakta olup kisilerin Türkiye'de çalisacak olmalari durumunda çalisma izni alinmasi gerekmektedir. Limited sirketlerde sirket müdürü olan tüzel kisiligin gerçek kisi temsilcisi yabancinin sirket müdürü görevinin yani sira sirketteki tek imza yetkilisi olmasi durumunda temsilci için çalisma izni talebinde bulunulmasi gerekecektir. Bu kisilerle çalisma izni bulunmaksizin ve sigortalilik yükümlülügü yerine getirilmeksizin çalisildiginin tespit edilmesi hâlinde hem SGK hem de Genel Müdürlük tarafindan ayri ayri idari para cezasi yaptiriminin uygulanmasi söz konusu olacaktir.

Footnotes