Rekabet Kurumu ("Kurum") uzmanları ön araştırma ve/veya soruşturma sürecinde teşebbüs veya teşebbüs birliklerinde yerinde inceleme gerçekleştirebilir. Yerinde inceleme süreçleri teşebbüsler için her zaman riskli ve sakıncalı bir süreçtir, zira yerinde inceleme sırasında kendi haklarını ve Rekabet Kurumu'nun yetkilerini bilmeyen bir teşebbüs, "yerinde incelemenin engellenmesi ya da zorlaştırılması" nedeniyle yıllık gayri safi gelirlerinin binde beşi oranında idarî para cezası ile karşı karşıya kalabilir. Bu cezaya ek olarak, yerinde incelemenin engellendiği veya zorlaştırıldığı her gün için ilgili teşebbüsün yıllık gayri safi gelirlerinin onbinde beşi oranında idarî para cezası da ayrıca koşulların sağlanması halinde verilebilir. Ayrıca yerinde incelemeler hakkında yeterince bilgiye sahip olunmaması, savunma hakkının kullanımıyla doğrudan ilgisi olan ve esasında avukat-müvekkil gizliliği ilkesi kapsamında korumadan yararlanması gereken belgelerin soruşturma dosyası kapsamına dahil edilmesine sebebiyet verebilir.

Herhangi bir rekabet hukuku ihlali gerçekleştirmemiş ve rekabet hukukuna aykırı bir davranışta bulunmamış bir teşebbüs bile yerinde inceleme sırasında yapacağı veya yapmayacağı bir davranış nedeniyle kolaylıkla bu idari para cezası ile karşı karşıya kalabilmektedir. Rekabet Kurulu kararlarında bu durumun onlarca örneği mevcuttur. Rekabet Kurulu'nun konu hakkındaki son kararları incelendiğinde, son iki yılda (2019 ve 2020 yıllarında) konuya ilişkin yayınlanan 12 kararda, aralarında Siemens Healthcare Sağlık A.Ş., Türk Eczacılar Birliği, Unilever Sanayi ve Ticaret Türk A.Ş., Ege Gübre Sanayi A.Ş. gibi teşebbüslerin bulunduğu birçok teşebbüse idari para cezası verildiği görülmektedir.

16 Haziran 2020 tarihinde 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun'da ("Kanun") yapılan değişikliği ile ise Rekabet Kurumu'nun yerinde inceleme yetkisi genişletilerek yerinde inceleme sırasında teşebbüslerin defterlerinin, fiziki ve elektronik ortam ile bilişim sistemlerinde tutulan her türlü verilerinin ve belgelerinin incelenebileceği, bunların kopyalarının ve fiziki örneklerinin alınabileceği Kanun kapsamına eklenmiştir. Söz konusu kanun değişikliğinin kapsamının ve sınırlarının belirlenmesi amacıyla Rekabet Kurumu kısa bir süre önce Yerinde İncelemelerde Dijital Verilerin İncelenmesine İlişkin Kılavuz'u ("Kılavuz") yayınladı. Kılavuz'un tamamına buradan ulaşabilirsiniz.

Dijitalleşen dünyada tüm iş hayatının dijital ortamlarda şekillenmesi üzerine Kanun'da yapılan ilgili değişiklik ve yayınlanan yeni Kılavuz modern hayata uyum sağlanması olarak yorumlanabilecekse de esasında Kılavuz, Rekabet Kurumu'na geniş yetkiler tanımaktadır. Kılavuz'un dikkat çeken noktalarını aşağıdaki gibi özetlemek mümkündür;

  • Kılavuz uyarınca Rekabet Kurumu tarafından yetkilendirilmiş meslek personeli ("Görevli Meslek Personeli"), teşebbüse ait sunucu, masaüstü/dizüstü bilgisayar, taşınabilir cihaz gibi bilişim sistemleri ile CD, DVD, USB, harici hard disk, yedekleme kayıtları, bulut servisleri gibi depolama araçlarını incelemeye yetkili kılınmıştır. Her ne kadar bu şekilde sayılmasa da Rekabet Kurumu'nun Kılavuz'un yayınlanmasından önce gerçekleştirdiği yerinde incelemelerde de söz konusu ortamların incelendiği bilinmektedir. Ancak Kılavuz ile birlikte yoruma yer bırakmayacak şekilde tüm dijital ortamların yerinde incelemeye dahil edilebileceği belirtilmiştir. Bununla birlikte Kılavuz'da teşebbüse ait verilerin tutulduğu dijital ortamların inceleme sırasında Görevli Meslek Personeli tarafından kontrol altında tutulacağı ve inceleme süresince teşebbüslerin bu verilere ve bu verilerin tutulduğu ortamlara müdahale edilmesini engelleme yükümlülüğü olduğu düzenlenmiştir.
  • Görevli Meslek Personeli bugüne kadar yerinde incelemeler sırasında kullandığı anahtar kelime arama araçlarına ilave olarak nitelikli arama yapılmasına imkân tanıyan adli bilişim yazılımları ve donanımları aracığıyla da denetim gerçekleştirebilecektir. Bu sayede elektronik ortamlar üzerinde silinen veriler geri getirilebilecektir.
  • Kılavuz'da yerinde incelemenin gerçekleştirilebileceği bir diğer alanın cep telefonu ve tablet gibi taşınabilir iletişim cihazları olduğu da açıkça belirtilmiştir. Her ne kadar daha önce yayınlanan kararlar uyarınca Kurum'un, cep telefonlarında yerinde inceleme gerçekleştirdiği bilinse de bu hususun açıkça Kılavuz'da yer alması yeni bir durumdur. Buna karşılık Kılavuz kapsamında taşınabilir cihazlar üzerindeki inceleme yetkisi diğer cihazlara ve elektronik ortamlara nazaran daha sınırlı tutulmaktadır. Ancak taşınabilir cihazlarda teşebbüse ait dijital verilerin olup olmadığının öncelikle hızlı bir gözden geçirme ile inceleneceği ve teşebbüse ait verileri taşıdığı saptanan taşınabilir iletişim cihazlarının da diğer ortamlar gibi adli bilişim araçları vasıtasıyla incelemeye tabi tutulacağı açıkça Kılavuz'da belirtilmektedir. Ancak tümüyle şahsi kullanıma özgü olduğu tespit edilen taşınabilir iletişim cihazları inceleme konusu yapılmayacaktır. Buna karşılık, hattın teşebbüse ait olması ancak telefonun çalışana ait olması ile hem hattın hem de telefonun teşebbüse ait olması gibi ortaya çıkabilecek farklı durumlarda Rekabet Kurumu'nun uygulamalarında bir farklılık olup olmayacağı bilinmemektedir. Her ne kadar aksine bir yaklaşım tüm rekabete aykırı eylemlerin kişisel iletişim cihazları üzerinden gerçekleştirilmesine sebebiyet verebilecekse de söz konusu uygulamanın özel hayatın gizliliği ve kişisel verilerin korunmasına aykırılık yaratmaksızın nasıl uygulanacağı merak konusudur.
  • Teşebbüsün ve dijital verilerin mevcut şartlarına ve incelemenin kapsamına göre Görevli Meslek Personeli tarafından yapılacak değerlendirme sonucunda incelemenin Kurum bünyesindeki adli bilişim laboratuvarlarında gerçekleştirilmesi de mümkündür. Kurum bünyesinde incelenecek veriler hash1 değerleri hesaplanarak veri depolayıcısına aktarılmak suretiyle kopyalanacak, bu kopyalardan biri teşebbüs yetkililerine teslim edilecek, diğer kopyaları ise zarfa konularak ve mühürlenmek suretiyle Kurum merkezine nakledilecektir. Bu süreçte teşebbüsler, Kurum bünyesinde incelenecek verilerin yer aldığı mühürlü zarfın açılması ve Kurum tarafından adli bilişim laboratuvarlarında inceleme yapılması sırasında temsilci bulundurma hakkına sahip olacaktır. Kurum nezdinde yapılacak incelemeye teşebbüs temsilcisinin katılmaması halinde ise ne şekilde bir inceleme gerçekleştirileceği uygulama ile açıklığa kavuşacaktır.

Sonuç olarak, yerinde inceleme süreci her zaman, her teşebbüsün karşı karşıya gelebileceği bir süreçtir. Teşebbüsler ve çalışanları bu süreçte yerine getirmekle yükümlü oldukları yükümlülükleri ile hakları hakkında yeterince bilgilendirilmezler ve yükümlülüklerini yerine getirmezler ise çok yüksek miktarlarda idari para cezaları ile karşı karşıya kalabileceklerdir. Kılavuz ile birlikte Rekabet Kurumu'nun yerinde inceleme yetkilerinin kapsamı artmış ve süreç daha kompleks bir hale gelmiştir. Bu nedenle de bu konuda teşebbüslerin ve Rekabet Kurumu uzmanlarını kapıda karşılayacak olan güvenlik görevlilerinden en yetkili çalışana kadar tüm çalışanların konu hakkında bilgilendirilmesi, konu hakkında gerekli eğitimlerin verilmesi, teşebbüslerin hak ve yükümlülüklerini öğrenmeleri ve özümsemeleri ile Rekabet Kurumu'nun konu hakkındaki uygulamalarının ve kararlarının yakından takip edilmesi teşebbüslerin hukuka uygun faaliyetlerinin devamlılığını sağlamaları ve ağır idari para cezalarının muhatabı olmalarını önlemek adına büyük önem arz etmektedir.

Footnote

1. Hash, dijital dosyaların bütünlüğünün doğrulanması için kullanılan matematiksel bir hesaplama yöntemidir.

The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.