In november 2001 kwam de bouwfraude-affaire aan het licht bij het actualiteitenprogramma Zembla. Klokkenluider Ad Bos maakte toen een schaduwboekhouding van bouwbedrijf Koop Tjuchem openbaar. Duidelijk werd dat in de bouw op grote schaal illegale prijsafspraken en onderhandse verdelingen van opdrachten tussen de grote bouwbedrijven van Nederland werden gemaakt. Grootschalige fraude in de bouw dus. En de klokkenluider? Hij was als gevolg van zijn actie langdurig werkloos en werd meerdere keren vervolgd. Uiteindelijk kreeg hij een financiële vergoeding.

Inmiddels zijn we 20 jaar verder en is de bescherming van de klokkenluider verbeterd. In 2016 is de Wet huis voor de klokkenluiders geïntroduceerd. Onlangs is de Wet bescherming klokkenluiders in werking getreden, die de Wet huis voor de klokkenluiders vervangt. Deze nieuwe wet heeft als doel de positie van de klokkenluider te verbeteren. De wet moet voor een veiliger meld- en werkklimaat zorgen.

De inwerkingtreding van de nieuwe wet per 18 februari 2023 heeft directe gevolgen voor bouworganisaties en vraagt in veel bouworganisaties om aanpassingen. U dient te weten waar de klepel hangt.

Wijzigingen voor interne meldprocedure

Wat is de interne meldprocedure?

Werkgevers met 50 werknemers of meer zijn verplicht om een interne meldprocedure te hebben. In zo een regeling wordt vastgelegd hoe wordt omgegaan met het melden van een vermoeden van een misstand binnen de organisatie.

De nieuwe wet stelt strengere eisen aan de interne meldprocedure. Hierdoor zijn werkgevers genoodzaakt om de interne meldprocedure aan te passen.

Voor wie geldt de wetswijziging?

  • Werkgevers met 250 werknemers of meer: de interne meldprocedure moet met ingang van 18 februari 2023 aan nieuwe eisen voldoen.
  • Werkgevers met 50 t/m 249 werknemers: de interne meldprocedure moet vóór 21 december 2023 aan de nieuwe eisen voldoen.
  • Werkgevers met 1 t/m 49 werknemers: in beginsel niet verplicht om een interne meldprocedure vast te stellen, met uitzondering van organisaties op het gebied van financiële diensten, vervoer en milieu. Deze organisaties moeten per 18 februari 2023 aan de nieuwe eisen voldoen.

Aan welke nieuwe eisen moet de interne meldprocedure voldoen?

  • De interne meldprocedure moet openstaan voor het melden van schendingen van het Unierecht, die voortaan ook als misstand worden aangemerkt;
  • Een melder kan een melding schriftelijk, mondeling (via de telefoon of andere spraakberichtsystemen) of op verzoek door middel van een gesprek doen;
  • Een melder moet binnen zeven dagen na ontvangst van de melding een ontvangstbevestiging krijgen;
  • Binnen een redelijke termijn van maximaal drie maanden na verzending van de ontvangstbevestiging moet de werkgever informatie verstrekken over de beoordeling en hoe de melding is of wordt opgevolgd.

Aandachtspunten bij introductie of aanpassing interne meldprocedure

  • De ondernemingsraad of personeelsvertegenwoordiging moet instemmen met de interne meldprocedure. Zij moet daarom betrokken worden bij het vaststellen of aanpassen van de interne meldregeling;
  • De werkgever moet werknemers op elektronische of schriftelijke wijze informeren over de interne meldprocedure, de externe meldmogelijkheden en de rechtsbescherming van werknemers. Deze informatie moet duidelijk en makkelijk toegankelijk zijn;
  • De werkgever moet de identiteit van de melder geheimhouden, tenzij de melder toestemming geeft voor openbaarmaking van zijn identiteit. Deze geheimhoudingsplicht geldt ook voor al het personeel binnen de organisatie;
  • De werkgever moet meldingen op een goede manier registreren in een daarvoor ingericht register. De gegevens moeten worden verwijderd als ze niet langer noodzakelijk zijn.

Let op: voldoet uw bouworganisatie niet aan de eisen voor de interne meldprocedure volgens de nieuwe wet? Dan kan een werknemer naar de rechter stappen met het verzoek een interne meldprocedure vast te stellen of aan te passen. Ook kan het Huis voor de Klokkenluiders sancties opleggen aan uw bouworganisatie, zoals een boete.

Bescherming voor de klokkenluider: direct extern melden

Een van de belangrijkste (beschermings-)maatregelen volgens de nieuwe wet ziet op de bescherming van de klokkenluider. Een werknemer mag direct melding maken bij een extern meldkanaal. Het is niet langer vereist om eerst intern een melding te maken. In sommige gevallen mag zelfs overgegaan worden tot openbaarmaking via de media.

Het is daarom extra belangrijk dat bouworganisaties investeren in een open en toegankelijke organisatiecultuur waarin werknemers zich veilig voelen om intern te melden. Dit om eventuele reputatieschade te voorkomen.

Rol voor de vakbonden?

Vakbonden kunnen in hun cao's afspraken vastleggen over de te volgen interne meldprocedure. In de huidige cao Bouw & Infra is dat nu (nog) niet het geval. Dat kan in een volgende cao anders zijn.

Meer weten over de nieuwe klokkenluiderswetgeving?

Of de nieuwe wetgeving daadwerkelijk zorgt voor een beter meld- en werkklimaat in de bouw zal de praktijk moeten uitwijzen. Bij een bouwfraude-affaire 2.0 is een klokkenluider in ieder geval beter beschermd dan Ad Bos destijds was.

Het is belangrijk dat uw bouworganisatie klokkenluiders-proof is. Veel bouworganisaties kunnen niet langer stilzitten: zorg er daarom voor dat u weet waar de klepel hangt!

Meer weten? Of heeft u hulp nodig bij het introduceren of aanpassen van de interne meldregeling? Neem dan contact op met Eline van Hagen of een van onze andere specialisten Arbeidsrecht. Wij helpen u graag verder.

The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.