Bilindiği üzere, 12 Eylül 2018 tarihli Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karara İlişkin Tebliğ'de Değişiklik Yapılmasına Dair 2018-32/51 Numaralı Tebliğ ile Sözleşme bedellerinin döviz cinsinden belirlenmesine dair kısıtlamaların istisna ve detayları açıklanmıştır. Bu kez de 16.11.2018 tarihli ve 30597 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 2018-32/52 nolu tebliğ ile ilk tebliğin 8. maddesinde düzenlenen istisnaların kapsamı genişletilmiştir.
İlgili düzenleme kapsamında getirilen önemli istisna ve yenilikler aşağıdaki gibidir:
A-KİRALAMA VE SATIŞ SÖZLEŞMELERİ İLE İLGİLİ OLARAK;
1-Aşağıda yer verilen kişilerin Alıcı veya kiracı olarak taraf oldukları gayrimenkul satış ve gayrimenkul kiralama sözleşmelerinde, sözleşme bedelinin ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerinin döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılabileceği kabul edilmiştir.
- Türkiye Cumhuriyeti Devleti ile vatandaşlık bağı bulunmayan Türkiye'de yerleşik kişiler,
- Dışarıda yerleşik kişilerin Türkiye'de bulunan; şube, temsilcilik, ofis, irtibat bürosu, doğrudan veya dolaylı olarak yüzde elli ve üzerinde pay sahipliklerinin veya ortak kontrol ve/veya kontrolüne sahip bulunduğu şirketler
- Serbest bölgedeki faaliyetleri kapsamında serbest bölgelerdeki şirketler.
Bu kapsamda T.C. vatandaşlığı bulunmayan yabancılar, %50 üzerinde pay sahipliği bulunan yabancı sermayeli şirketler ile serbest bölgelerde yer alan şirketlerin kiracı veya alıcı olduğu kira ve satış sözleşmelerinin bedellerinin döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak belirlenebileceği kabul edilmiştir.
2-Kültür ve Turizm Bakanlığından belgeli konaklama tesislerinin işletilmesi amacıyla düzenlenen kira sözleşmeleri ile gümrüksüz satış mağazalarının kiralanmasına ilişkin sözleşme bedelleri ve bunlardan kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerinin de döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılabileceği düzenlenmiştir.
3-Daha önce, kamu kurum ve kuruluşlarının taraf olduğu döviz cinsinden veya dövize endeksli ihaleler, sözleşmeler ve milletlerarası andlaşmaların ifası kapsamında olan ve yüklenicilerin üçüncü taraflarla akdedeceği gayrimenkul satış, gayrimenkul kiralama ve iş sözleşmeleri dışında kalan sözleşmelerin döviz yasağının istisnasını oluşturacağı kararlaştırılmış iken; yeni yapılan düzenlemeyle yukarıdaki amaçla gerçekleştirilecek projeler dahilinde; yükleniciler veya görevli şirketlerin ve bunların sözleşme imzaladığı tarafların üçüncü taraflarla akdedeceği veya bahsi geçen projeler çerçevesinde akdedilecek, gayrimenkul satış sözleşmeleri ve iş sözleşmeleri haricindeki sözleşmeler istisna kapsamına dahil edilmiştir.
4-Önceki düzenlemede, Hazine ve Maliye Bakanlığının Kamu Finansmanı ve Borç Yönetiminin Düzenlenmesi Hakkında Kanun kapsamında gerçekleştirdiği işlemlerle ilgili olarak bankaların taraf olduğu sözleşmelerde, sözleşme bedelinin ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerin döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılması mümkün kılınmış iken; yeni düzenlemede işlemin Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından gerçekleştirilmesi şartı ortadan kaldırılmış ve böylece yukarıda bahsi geçen kanun kapsamındaki tüm işlemlere ilişkin yapılan sözleşmelerdeki sözleşme bedelinin ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerinin döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılabileceği düzenlenmiştir.
5-Yolcu taşıma amaçlı ticari taşıt satış sözleşmelerinin 13.09.2018 tarihinden önce akdedilmiş olması halinde sözleşme bedellerinin döviz cinsinden devam edebileceği düzenlenmiştir.
6-13.09.2018 tarihinden önce akdedilmiş bulunan, menkul ve gayrimenkullere ilişkin finansal kiralama sözleşmelerinin dövizle işlem yasağı istisnası kapsamında olacağı düzenlenmiştir.
7-Yeniden TL üzerinden belirleme hususunda mutabakatın sağlanamaması halinde uygulanacak hesaplama yöntemi ile ilgili hükümden muaf tutulan bedellere, gayrimenkul kira sözleşmeleri kapsamında verilen depozitolar ve sözleşmelerin ifası kapsamında dolaşıma girmiş kıymetli evraklar da eklenmiştir.
8-İş makineleri kiralanamayacak menkul olarak belirtilen taşıtlara dahil edilmekten çıkarıldığından, bunların da artık döviz cinsinden satılıp kiralanabilir bir menkul haline getirildiği anlaşılmaktadır.
9-Donanım ve yazılımlara ilişkin istisna maddesinde (eski 8, şimdi 11) lisans ve hizmet sözleşmeleri ibaresinin başına da "yurt dışında üretilen" getirilmiştir.
B-İŞ VE HİZMET SÖZLEŞMELERİ İLE İLGİLİ OLARAK;
1-Önceki düzenlemeden farklı olarak; dışarıda yerleşik kişilerin Türkiye'de bulunan şube, temsilcilik, ofis, irtibat bürosu, doğrudan veya dolaylı olarak yüzde elli ve üzerinde pay sahipliklerinin bulunduğu şirketlere ortak kontrol ve/veya kontrolüne sahip bulunanlar da eklenmiştir. Ancak önceki düzenlemede bu şirket ve kuruluşların taraf sözleşmeler istisna kapsamına alınmışken, yeni düzenlemede istisnanın kapsamı bu şirketlerin sözleşmede hizmet alan veya işveren oldukları durumla sınırlandırılmıştır. Yani yukarıda tanımlanan şirket ve kuruluşlardan sözleşmede hizmet veren veya işveren konumunda olanlar iş ve hizmet sözleşmelerinde bu istisnadan yararlanamayacaktır.
2-Türkiye'de yerleşik kişilerin yurt dışındaki şube, temsilcilik, ofis, irtibat bürosu, işlettiği ve yönettiği fonlar ve yüzde elli ve üzerinde pay sahipliklerinin bulunduğu şirketlerin Türkiye'de yerleşik sayılmasına ilişkin maddesine pay sahipliğinin doğrudan veya dolaylı olması açısından fark olmayacağını belirten "doğrudan veya dolaylı" ibaresi eklenmiştir. Ancak sözleşmenin yurt dışında ifa edilmesi durumunda bu hükmün uygulanmayacağı belirtilmiştir. Yani, Türkiye'de yerleşik kişilerin yukarıda belirtilen iştiraklerinin, şirketlerinin yaptıkları sözleşmeler yurt dışında ifa ediliyorsa dövizle işlem yasağı kapsamına girmeyeceği düzenlenmiştir.
3-Karar uyarınca döviz yasağına tabi olan sözleşmelere ilişkin olarak karar yürürlüğe girmeden önce düzenlenmiş ve dolaşıma girmiş kıymetli evrak da istisna kapsamına alınmıştır. Dolayısıyla çek, senet gibi kıymetli evrak, 13.09.2018 tarihi öncesinde düzenlenmiş ve dolaşıma çıkmışsa döviz cinsinden devam edebilecektir.
4-Türkiye'de yerleşik kişilerin kendi aralarında akdedecekleri; Türkiye'de başlayıp yurt dışında sonlanan, yurt dışında başlayıp Türkiye'de sonlanan veya yurt dışında başlayıp yurtdışında sonlanan tüm hizmet sözleşmelerinin yasak dışında olacağı düzenlenmiştir. Önceki düzenlemede istisna, sadece elektronik haberleşme ile ilgili sözleşmeler ile sınırlıydı.
5-Taşımacılık faaliyetlerine ilişkin hizmet sözleşmelerinde akaryakıt fiyatlarına endeksleme yapılabileceği düzenlenmiştir.
6-Gemi adamlarının iş ve hizmet sözleşmelerini döviz cinsinden yapabilmesi mümkün kılınmıştır.
C-ESER SÖZLEŞMELERİ İLE İLGİLİ OLARAK;
1-Türkiye'de yerleşik kişilerin kendi aralarında akdedecekleri; döviz cinsinden maliyet içeren eser sözleşmelerinde, sözleşme bedelini ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerini döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırabilecekleri düzenlenmiştir.
Bu kapsamda daha önce Türkiye'de yerleşik kişiler arasında imzalanmış eser sözleşmelerinin tamamı döviz yasağı kapsamında iken, yeni düzenlemede döviz cinsinden maliyet içeren sözleşmelerin istisna kapsamına sokulduğu anlaşılmaktadır.
D-GENEL DEĞİŞİKLİKLER
1-Daha önce tartışmalı olan ve istisna kapsamında olan tarafların sözleşmeyi TL olarak belirlemek istemesi halini düzenleyen fıkra yürürlükten kaldırılmıştır.
The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.
