(Employers' Options During the Coronavirus Pandemic)

(Bu makale 3 Nisan 2020 tarihinde Av. Dr. Umut Kolcuoglu'nun Dünya Gazetesi'ndeki Hukuk Notlari baslikli kösesinde yayimlanmistir.)

Geçen yazimizda Koronavirüs (Covid-19) salgini ve salgina bagli tedbir niteligindeki uygulamalarin, sirketlerin isleyislerini ve ticari iliskilerini olumsuz yönde etkilediginden bahsederek bu sirketlerin mevcut sözlesmelerinden kaynaklanan hak ve yükümlülüklerinin durumunu incelemistik. Yetkili makamlarca salgina karsi her gün yeni tedbirler alinirken, bu defa da salgin ve ilgili uygulamalar karsisinda güç durumda kalan sirketlerin is hukuku alanindaki seçeneklerine bakalim.

Koronavirüs salginina iliskin uygulamalar sebebiyle son haftalarda birçok isveren kendi inisiyatifi veya bir kamu kurumunun karari dogrultusunda isletmesini öngörülemeyen sürelerle kapatti. Her iki senaryoda da isverenlerin çalisanlarina ücretlerini ödeme yükümlülügü devam ediyor. Bununla birlikte, isverenlerin çalisanlara ücret ödeme borcu kapsamindaki yükümlülüklerini hafifletmek için degerlendirebilecekleri bazi seçenekler bulunuyor.

Seçeneklerden ilki, yillik izinlerin kullanilmasi. Kural olarak, çalisanlarin ücretli yillik izin taleplerini isverene iletmeleri gerekiyor; isverenin ise isletmesel nedenlere dayanarak bu talepleri degerlendirme ve karara baglama hakki bulunuyor. Çalisandan bu yönde talep gelmeden, isverenin tamamen kendi inisiyatifi ile çalisana yillik ücretli iznini kullandirtip kullandirtamayacagi konusu Türk hukukunda net degil. Bununla birlikte, isverenler, Yillik Ücretli Izin Yönetmeligi çerçevesinde Nisan ayi basi ile Ekim ayi sonu arasindaki süre içinde çalisanlarina toplu izin uygulayarak çalisanlarin bakiye yillik izinlerini kullanmalarini saglayabiliyor. Bu kurallar isiginda ve mevcut kosullarda; isverenler, Nisan ayi basi itibariyla çalisanlarina toplu izin uygulamayi degerlendirilebilirler.

Mevcut salgin sebebiyle güçlük yasayan sirketlerin basvurabilecegi bir diger seçenek, çalisanlarina ücretsiz izin kullandirmak. Kural olarak ücretsiz izin kullanimi da çalisandan bu yönde bir talep gelmesine bagli. Böyle bir talep gelmeden isverenlerin çalisanlarina ücretsiz izin kullandirmayi tercih etmesi halinde, çalisanlardan yazili onay alinmasi gerekiyor.

Is Kanunumuzda yer alan telafi çalismasi sistemi de bu süreçte isverenler tarafindan degerlendirilebilir. Buna göre, zorlayici bir sebebin varligi nedeniyle isletmenin faaliyetlerinin askiya alinmasi halinde, isveren telafi çalismasi olarak fazla çalisma yapilmasini talep edebiliyor. Telafi çalismasinin faaliyetlerin askiya alinmasini takip eden iki ay içerisinde yapilmasi gerekiyordu. Ancak, 26 Mart 2020'de yayimlanarak yürürlüge giren torba yasa kapsaminda bu süre dört aya çikarildi ve Cumhurbaskani'nin bu süreyi iki katina kadar artirabilecegi belirtildi.

Bir de kisa çalisma seçenegine bakalim. Zorlayici sebeplerle çalisma süresinin isyerinin tamaminda veya bir bölümünde geçici olarak en az üçte bir oraninda azaltilmasi veya süreklilik kosulu aranmaksizin en az dört hafta süreyle faaliyetin tamamen veya kismen durdurulmasi halinde, isveren çalisanlarinin üç aya kadar kisa çalisma yapmasina karar verebiliyor. Bu durumda, zorlayici sebebin dayanaklariyla birlikte Türk Is Kurumu'na basvuran isverenin talebinin Kurum tarafindan kabul edilmesi halinde, çalisanlar Kurum'dan kisa çalisma ödenegi almaya hak kazaniyor. Çalisanin günlük kazancinin %60'i üzerinden hesaplanan bu ödenek, asgari ücretin %150'sini geçemiyor. 26 Mart tarihli degisiklikler kapsaminda, kisa çalisma uygulamasindan yararlanabilmek için, isyerinde kisa çalisma uygulanan dönemde isveren tarafindan çalisanlarin isten çikarilmamasi gerekiyor.

Son olarak, zorlayici sebep halinde isveren, çalisanlarina bir hafta süreyle yarim ücret ödeyebilir. Zorlayici sebep bir haftadan uzun sürer ve çalisanlarin ise gelmeleri mümkün olmazsa hem çalisanin hem de kidem tazminati ödeyerek isverenin is sözlesmesini hakli sebeple feshi hakki var. Yargitay'in içtihadi, isin devamliligini engelledigi ölçüde salgin hastaliklarin veya sokaga çikma yasagi veya bölgesel karantinalar gibi salgina bagli tedbirlerin is hukuku baglaminda zorlayici sebep teskil edecegi yönünde. Yine de feshin son çare olarak degerlendirilmesi ve mümkün oldugu kadar yukarida açiklanan diger seçeneklere basvurulmasi, ekonomik ve sosyal dengeleri koruyarak, ülke olarak bu zorlu günleri en elverisli sekilde atlatmamiz için önemli.

Yazarin notu: Hepimizin evlerimizde oldugumuz bu günlerde, bos zamanlarinizda ilginizi çekebilecegini düsündügümüz bir projeyi paylasmak istedik: Cep telefonlariniza ücretsiz bir uygulama yükleyerek kitap seslendirebilir, seslendirdiginiz kitaplari Bogaziçi Üniversitesi Görme Engelliler Teknoloji ve Egitim Merkezine web üzerinden iletebilir, böylece görme engellilerin kitaplara erisimine katki saglayabilirsiniz. Görme engellilerin talebi üzerine, yaklasik 2750 kitap gönüllülerce seslendirilmeyi bekliyor. Ilgilenenler su linke tiklayabilir: http://getem.boun.edu.tr/?q=node/17941.

Nisan 2020

© Kolcuoglu Demirkan Koçakli Attorneys at Law 2020

The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.