3194 sayılı İmar Kanunu'nun "Mekânsal planlama kademeleri" başlıklı 6. maddesine göre, "Mekânsal planlar, kapsadıkları alan ve amaçları açısından Mekânsal Strateji Planlarına uygun olarak; "Çevre Düzeni Planları" ve "İmar Planları" kademelerinden oluşur. İmar planları ise nazım imar planı ve uygulama imar planı olarak hazırlanır. Her plan bir üst kademedeki plana uygun olarak hazırlanır." Dolayısıyla, Uygulama İmar Planları, Nazım İmar Planlarına; Nazım İmar Planları ise var ise Bölge Planlarına ve Çevre Düzeni Planlarına uygun halde düzenlenmek zorundadır.

Kanunun 5. Maddesi'nde Planların tanımı yapılmıştır. Genel olarak;

Uygulama İmar Planı: "Tasdikli halihazır haritalar üzerine varsa kadastral durumu işlenmiş olarak nazım imar planı esaslarına göre çizilen ve çeşitli bölgelerin yapı adalarını, bunların yoğunluk ve düzenini, yolları ve uygulama için gerekli imar uygulama programlarına esas olacak uygulama etaplarını ve diğer bilgileri ayrıntıları ile gösteren plandır." Bu plan 1/1000 ölçektedir.

Nazım İmar Planı: "Varsa bölge planlarının mekâna ilişkin genel ilkelerine ve varsa çevre düzeni planlarına uygun olarak halihazır haritalar üzerine, yine varsa kadastral durumu işlenmiş olarak çizilen ve arazi parçalarının; genel kullanış biçimlerini, yerleşme alanlarının gelişme yön ve büyüklüklerini, nüfus yoğunlukları ve eşiklerini, ulaşım sistemlerini göstermek ve uygulama imar planlarının hazırlanmasına esas olmak üzere düzenlenen, plan hükümleri ve raporuyla beraber bütün olan plandır." Bu plan 1/5000 ile 1/25000 arası ölçekte olabilir.

Çevre düzeni planı: "Varsa mekânsal strateji planlarının hedef ve stratejilerine uygun olarak yerleşim, gelişme alanları ve sektörlere ilişkin alt ölçek planlarını yönlendiren genel arazi kullanım kararları çerçevesinde ilke ve kriterleri belirleyen, bölge, havza veya il bütününde hazırlanan, plan hükümleri ve raporuyla bir bütün olan plandır."

Mekânsal Strateji Planı: "Ekonomik, sosyal politikalar ve çevre politikaları ile stratejilerini mekânla ilişkilendirerek fiziki gelişmeyi ve sektörel kararları yönlendiren, ülke bütününde ve gerekli görülen bölgelerde hazırlanan, raporu ile bütün olan plandır. "

İmar Planları, idari yargı tarafından düzenleyici işlemler olarak kabul edilmişlerdir1. İmar planlarının düzenleyici işlem kabul edilmesinin önemli bir sonucu, bu planların kişiler açısından kazanılmış hak doğurmamasıdır. Düzenleyici işlemler genel, soyut ve sürekli kurallar koyar ve geri alınması ve kaldırılması bazı koşullara bağlanan birel işlemlerden farklı olarak düzenleyici işlemlerin her zaman değiştirilip kaldırılması mümkündür2.

İdarenin her türlü işlem ve eylemi, yargı denetimine açık olduğu gibi imar planları da yargı denetimine açıktır. Bu nedenle de imar planlarının iptali davaları idari yargının görev alanı içinde kalmaktadır. Davalara ilişkin yetki hususu ise İYUK madde 34'de düzenlenmiştir. "İmar, kamulaştırma, yıkım, işgal, tahsis, ruhsat ve iskân gibi taşınmaz mallarla ilgili mevzuatın uygulanmasında veya bunlara bağlı her türlü haklara veya kamu mallarına ilişkin idari davalarda yetkili mahkeme, taşınmaz malların bulunduğu yer idare mahkemesidir."

Ancak imar planlarına karşı gidilebilecek tek yol dava ikame etmek değildir, planlara karşı isteğe bağlı olarak itiraz yolu da düzenlenmiştir. İmar Kanunu madde 8'de belirtildiği şekilde planlar, onay tarihinden itibaren belediye başkanlığınca tespit edilen ilan yerlerinde ve ilgili idarelerin internet sayfalarında bir ay süreyle ilan edilmektedir. İlgililer bu bir aylık ilan süresi içinde planlara itiraz edilebilir. Belediye başkanlığınca belediye meclisine gönderilen itirazlar ve planları belediye meclisi on beş gün içinde inceleyerek kesin karara bağlar. İlgililer itiraz yolunu kullanıp, gelen ret cevabından ya da zımni ret süresinden itibaren 60 gün içerisinde dava ikame edebileceği gibi; itiraz yoluna hiç gitmeden, imar planının askıdan indiği günü izleyen günden itibaren 60 gün içerisinde doğrudan iptal davası açabileceklerdir.

İptal davasında ileri sürülebilecek iptal sebepleri; İdari işlemlerin iptali

İptal davasında ileri sürülebilecek iptal sebepleri; İdari işlemin yetki, şekil, sebep, konu, maksat unsurları yönüyle hukuka aykırı olmasıdır. Özellikle maksat unsuru imar planları açısından önem arz etmektedir. Her idari işlemde olduğu gibi imar planlarının da amacı kamu yararıdır. Bunun yanında Danıştay kararları ile maksat unsurunun ve kamu yararının altı doldurulmuştur. İmar planlarının; şehircilik ilkeleri, planlama esasları, imar planının bütünlüğü, planlama kademelerine uygunluğu, kapsadığı alanın nitelikler ve çevrenin korunması gibi sebeplere uygunluğu aranır olmuştur. 3

İmar planının iptalinin sonucu olarak, ruhsatların durumu da etkilenmektedir. Ancak planın iptali ile plana dayalı olarak verilmiş ruhsatın da iptal edilip edilmeyeceği tartışmalı olup, Danıştay Daireleri arasında da bu konuda ortak bir görüş bulunmamaktadır. Şahin'e göre, İmar planının yargı yerince iptal edilmiş olması, söz konusu plana dayalı olarak verilmiş yapı ruhsatını kendiliğinden hükümsüz kılmaz; İdare'ye de, müesses durumların var olup olmadığına bakmaksızın, söz konusu ruhsatı, dava açma süresi (ya da Danıştay'ın bazı içtihatlarında işaret edilen - "makul süre") geçtikten sonra, geçmişe etkili olarak, yani geri alma sonucunu doğuracak şekilde iptal etme imkanını vermez. 4

Footnotes

1. "İmar planlarının nitelikleri itibariyle düzenleyici işlem oldukları Danıştay'ın süregelen içtihatları ile kabul edilmiş bulunmaktadır". D. 6. D., E. 1997/4802, K. 1998/4766, T. 21.10.1998.

2. M. Ayhan Tekinsoy, "İmar Planlarının Hukuksal Niteliği, İmar Planı İptalinin Bu Plana Dayanılarak Verilmiş Ruhsatlar Üzerindeki  Etkisi", Ankara Barosu Dergisi, Yıl: 66, Sayı: 2, Bahar 2008, 46-56.

3. Danıştay 6. Dairesi 26.10.2005 tarih, 2004/422 E. 2005/5127 K. Sayılı ilamı

4. Cenk Şahin, Danıştay Kararlarına Göre İmar Planının Yargı Yerince İptal Edilmesinin Yapının Hukuki Durumuna Etkisi – Eleştirel Bir Bakış, İstanbul Hukuk Mecmuası 2018

The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.