- Giriş
Ücret ve tatil kavramları sanayi devrimi sonrası yaşanan toplumsal gelişmeler ve 19.yy. sonu ve 20. yy. başlarında sosyal devlet anlayışı ile tarif edilebilir bir olgu olarak kanunlarda yerini almaya başlamıştır.
Ücret genel anlamda yapılan işe veya ortaya konan emeğin karşılığı olan paradır. Anayasamızın 55. Maddesi ücreti şu şekilde tarif etmektedir; "Ücret emeğin karşılığıdır. Devlet, çalışanların yaptıkları işe uygun adaletli bir ücret elde etmeleri ve diğer sosyal yardımlardan yararlanmaları için gerekli tedbirleri alır. (Değişik: 3/10/2001-4709/21 md.) Asgarî ücretin tespitinde çalışanların geçim şartları ile ülkenin ekonomik durumu da göz önünde bulundurulur." (1). Ayrıca yine Anayasamızın 50. Maddesinde ise çalışma şartları ve dinlenme hakkından bahsederek, " ...Dinlenmek, çalışanların hakkıdır. Ücretli hafta ve bayram tatili ile ücretli yıllık izin hakları ve şartları kanunla düzenlenir." der (1). Başlangıçta hafta tatili dini gerekçelerle başlamışta olsa; günümüzde çalışanın ruhen ve bedenen sağlıklı kalabilmesi ve de sosyalleşmesi için bir gerekliliktir. Burada ki esas kıstas işçinin çalıştırılması değil sağlıklı kalabilmesi için dinlendirilmesidir.
- Yasa
Anayasa ile güvence altına alınan, iş mevzuatı ile de detayları oluşturulan dinlenme hakkı; 4857 sayılı İş Kanunu'nun 46. maddesi "Bu Kanun kapsamına giren işyerlerinde, işçilere tatil gününden önce 63 üncü maddeye göre belirlenen iş günlerinde çalışmış olmaları koşulu ile yedi günlük bir zaman dilimi içinde kesintisiz en az yirmidört saat dinlenme (hafta tatili) verilir. Çalışılmayan hafta tatili günü için işveren tarafından bir iş karşılığı olmaksızın o günün ücreti tam olarak ödenir." demektedir. Ancak hafta tatilinde çalışan bir işçinin nasıl ücret alacağı ve bunun nasıl hesaplanacağı yasalarda açık bir hüküm olarak bulunmamaktadır. İşçinin hafta tatilinde çalıştırılması için onayının alınması esas şarttır (İ.K. madde 44) (2).
- Hafta Tatili Çalışmasının Ücreti
Hamit Tiryaki'nin 'Hafta Tatilinde ve Resmi Tatilde Çalışıldığında Ücret' adlı makalesinde (3) Binnur Tulukçu'a atıfta bulunarak ücret tarifini şöyle yapmıştır: ' İşçi hafta tatili günü çalıştırılmışsa, hafta tatili ücreti yanında, çalışmasının karşılığı olan ücrete, yani bir günlük ücrete hak kazanacağı gibi, hafta tatili çalışması, haftalık 45 saatin üzerinde ise fazla çalışma sayılır; bu durumda çalıştırıldığı hafta tatili ücretinin %50 zamlı olarak ödenmesi gerekir. Yani işçi, tatilden önce haftalık 45 saatlik çalışma süresini tamamlamışsa hafta tatilinde çalışması durumunda, çalışılan her bir saat fazla çalışma için verilecek ücret normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının %50 yükseltilmesiyle 1,5 gündeliği daha eklenerek zamlı olarak toplam 2,5 gündelik olarak ödenecektir. Ancak, haftalık çalışma süresine göre fazla çalışmadan söz edebilmek için, işçinin tatilden önceki işgünlerinde ve bu günlere ait süreler içinde tamamen çalışmış olması gerekir. Haftalık çalışma süresi tamamlanmamışsa, hafta tatilinde çalışması fazla çalışma sayılmaz ve işçiye bu çalışmalarından dolayı zamlı ücret ödenmez.'
- Yargıtay Kararları
Yargıtay yukarıda da bahsettiğimiz gibi kanunda tariflenmemiş ücret konusunda çeşitli içtihatlar oluşturmuştur. Yargıtay tatilden önceki günlerde çalışılmış olması koşuluyla işçinin hafta tatilinde de çalıştırılması halinde, bunu fazla çalışma olarak değerlendirmiştir(4). Yargıtay bu kararı ile ve hafta tatili çalışmalarının ücretlendirilmesine ilişkin çeşitli kararlarında da olduğu gibi; örneğin 9. Hukuk Dairesi'nin 18.10.2018 tarihli ve E. 2015/22489, K. 2018/18737 sayılı kararında bu hükmünden bahsetmiştir. "...4857 sayılı İş Kanununun 46. maddesinin ikinci fıkrası gereğince, çalışılmayan hafta tatili günü için bir iş karşılığı olmaksızın işçinin ücreti tam olarak ödenir. Hafta tatilinde çalışan işçinin ücretinin nasıl hesaplanacağı yasalarda düzenlenmemiş ise de, Dairemizce hafta tatilinde yapılan çalışmanın fazla ... sayılacağı, buna göre ücretin yüzde elli zamlı ödenmesi gerektiği görüşü benimsenmiştir (Yargıtay 9.H.D. 23.5.1996 gün 1995/37960 E, 1996/11745 K.). Buna göre hafta tatilinde çalışılmışsa, ... karşılığı olmaksızın ödenmesi gereken bir yevmiye yanında, çalışmanın karşılığı da bir buçuk yevmiye olarak ödenmelidir. Yukarıdaki ilke kararı doğrultusunda hafta tatili ücretinin, hafta tatilinde çalışılmışsa, ... karşılığı olmaksızın ödenmesi gereken bir yevmiye yanında, çalışmanın karşılığı da bir buçuk yevmiye olarak hesaplanması gerekirken ..."
Buna göre çalışılan hafta tatilinin ücreti iki buçuk yevmiye olmalıdır(5). Esasında bu kararlarda haftalık 45 saatin doldurulup doldurulmaması hususuna bakılmamakta, salt hafta tatilinde çalışılmış olması, ücretinin %50 artırımlı uygulanması için yeterli kabul edilmiştir.
- Resmi Tatil Günlerinde Çalışma Ücreti
Yüksek Mahkeme'nin oluşturduğu içtihatlar doğrultusunda işçi için hesap adımları şöyledir.
- İşçi resmi tatil günü(lerinde) çalışma yapmaz ise işe ait o gün için tam ücret alacaktır.
- İşçi resmi tatil günü(lerinde) çalışma yapar ise işe ait o gün için ayrıca tam ücret alacaktır.
- Bu çalışmanın süresi kanunda belirtilmemiştir. 7,5 saatlik süre içinde çalıştığı süre ne olursa olsun tam gün ücret alacaktır.
- Resmi tatil günlerinde ki çalışmalar fazla mesaiden sayılmamakla birlikte, haftalık çalışma süresinin aşıldığı her bir süre için fazla mesai olarak hesaplanır.
- Fazla çalışma süresi yüzde elli (%50) artırım ile hesaplanmalıdır.
- Fazla çalışma ile hafta tatili tam gün ücreti hesabında işçi lehine olan hesap kullanılır.
- Sonuç
İşçi işvereni tarafından hafta tatillerinde çalıştırılır ise çalıştığı süreye bağlı olarak fazla çalışma ücretini hak edecektir. Yargıtay, oluşturduğu içtihatlarda haftalık 45 saatlik çalışma süresine (aşılması veya aşılmaması) bağlı kalmaksızın 'fazla çalışma ücretine hak kazanır' hükmünü vermektedir. Bilhassa Yargıtay'ın 7. , 9. , ve 22. Hukuk Daireleri bu yönde benzer kararlar vermektedir. İş mevzuatı ve Yüksek mahkemenin verdiği kararlar doğrultusunda, hafta tatili ve resmi tatilde işçinin emeğinin bir karşılığı olacak ve bu hakkaniyetli bir şekilde ücretlendirilecektir.
_________________________________________________
(1) https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.2709.pdf
(2) https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.4857.pdf
(3) http://www.lebibyalkin.com.tr/mevzuat/makaleler/lebib-yalkin-mevzuat-dergisi_mdergi_/2019-mart-sayi183_mdergi_8746a-00_/hafta-tatilinde-ve-resmi-tatilde-calisildiginda-ucret.html MDERGI/8746A.023 (Mart 2019 Sayı 183)Hafta Tatilinde ve Resmi Tatilde Çalışıldığında Ücret Hamit Tiryaki Em. İş Başmüfettişi, Avukat
(4) Yargıtay 9. HD'nin 11.06.2011 tarihli ve E. 2011/21788, K.2011/16552 sayılı kararı.
(5) Yargıtay 7. HD'nin 04.03.2013 tarihli ve E. 2013/1856, K. 2013/2022, Yargıtay 9. HD'nin 26.04.2012 tarihli ve E. 2010/6605, K. 2012/14546, Yargıtay 9. HD'nin 07.05.2018 tarihli ve E. 2015/20269, K. 2018/10069, Yargıtay 22. HD'nin 29.05.2018 tarihli ve E. 2015/33116, K. 2018/13377, Yargıtay 9. HD'nin 18.10.2018 tarihli ve E. 2015/22489, K. 2018/18737 sayılı kararları.
Kaynakça
- Türkiye Cumhuriyeti Anayasası.
- 4857 sayılı İş Kanunu.
- Binnur TULUKÇU, İş Hukukunda Dinlenme Hakkı, Ankara 2012.
- Yargıtay 7. , 9. ve 22. Hukuk Dairelerine ait kararlar.
The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.
