Vatani görevini bedelli askerlik uygulamasından faydalanarak yerine getirecek çalışanların iş sözleşmelerini feshetmek suretiyle kıdem tazminatına hak kazanıp kazanmayacakları, bu hususta kısa bir zaman öncesine kadar açık bir düzenleme olmaması nedeniyle tartışma konusu olmuş idi:

Genel askerlik düzenlemesi

1475 sayılı eski İş Kanunu'nun halen yürürlükte olan ve kıdem tazminatını düzenleyen 14. maddesi incelendiğinde, muvazzaf askerlik nedeniyle iş sözleşmesinin feshedilmesi halinde kıdem tazminatına hak kazanılacağı düzenlenmiştir. Türk Dil Kurumu sözlüğünde "muvazzaf" kelimesinin anlamı "askerlik, Silahlı Kuvvetlerde görev başında olan subay ve astsubaylarla askerlik hizmetini yapan erler" şeklinde belirtilmiştir. Yine 1475 sayılı İş Kanunu'nun halen yürürlükte olan 14. maddesinde de askerliğin şekline dair herhangi bir ayrıntı verilmediğinden, askerlik görevinin bedelli/bedelsiz olmasından veya gün sayısından bağımsız olarak "muvazzaf askerlik" niteliğinde kabul edilmesi gerektiği kanaatindeyiz.

Yargıtay 9. Hukuk Dairesi'nin, 2014/15064 Esas, 2015/31360 Karar sayılı ve 5.11.2015 tarihli kararı ile, hiç silahaltına alınmamış bir kişinin dahi kıdem tazminatına hak kazanacağı yönündeki yerel mahkeme kararının onadığı görülmektedir. Hiç silahaltına alınmamış bir kişiye kıdem tazminatı verilmesi yönünde verilen bu karar, kısa bir süre de olsa bedelli askerlik uygulaması ile silahaltına alınan kişiye kıdem tazminatının evleviyetle ödenmesi gerektiğinin kabulü gerektireceğini göstermektedir.

Buna ek olarak, bedelli askerlik gereği temel eğitime gidecek erkeğin, ne kadar süre önce iş sözleşmesini sona erdirdiğinin de Yargıtay tarafından bir kriter olarak değerlendirildiğini söylemek gerekir. Askerlik hizmeti için istifa durumunda, işçi celp döneminden makul bir süre önce işyerinden ayrılırsa tazminata hak kazanabilir. Ancak Yargıtay kararlarıyla sabit olduğu üzere, örneğin celp döneminden 6-7 ay önce işçinin, askerliği gerekçe göstererek iş akdini feshetmesi durumunda süre makul olmadığından kıdem tazminatına hak kazanamayacağı düşünülmelidir.

Bedelli askerliğe dair eski ve yeni düzenlemeler

a) 2018 yılındaki 21 günlük bedelli askerlik düzenlemesi

2018 yılında yürürlüğe giren 7176 sayılı kanun ile 1927 tarihli 1111 sayılı Askerlik Kanunu'na Geçiçi Madde 55 eklenmiş olup bu geçici madde ile belirli yaş aralığındaki erkeklerin belirli bir miktarda parayı ödemeleri ve 21 gün temel askerlik eğitimini yerine getirmeleri şartıyla askerlik hizmetlerini yerine getirmiş sayılacağı düzenlenmiştir. Aynı geçici maddenin dördüncü fıkrasında bu madde hükmünden yararlanacakların temel askerlik eğitimi süresince çalıştıkları işyeri, kurum ve kuruluşlar tarafından aylıksız veya ücretsiz izinli sayılacakları kabul edilmiştir. Bu durum, geçici 55. madde kapsamında bedelli askerlik yapanların sadece izinli sayılabilecekleri, dolayısıyla fesih hakkının bulunmadığı yönünde yorum ve tartışmaların çıkmasına yol açmıştır. Bunun tam aksini savunanlar da mevcuttur. Bu düşüncede olanlar, bu düzenlemenin çalışanın iş sözleşmesini feshetmesi halinde kıdem tazminatına hak kazanmasını engellemediğini, aksine temel askerlik eğitimi alınan 21 günde işverenin işçinin sözleşmesini devamsızlık veya başka bir nedenle sona erdirmesi imkanını ortadan kaldırdığını ve bu suretle işçiye güvence sağlayan bir hüküm olduğu şeklinde yorumlamaktadır. Mahkeme ve Yüksek Mahkemelerin bu düzenlemeyi ne şekilde yorumlayacağı ise uygulamada zamanla görülecektir.

b) Haziran 2019'daki sabit bedelli askerlik düzenlemesi

2018 yılındaki bedelli askerlik ile ilgili olan ilk düzenleme akabinde, 25 Haziran 2019 tarihinde yürürlüğe giren 7179 sayılı Askeralma Kanunu ile bedelli askerlik uygulaması kalıcı hale getirildi. Bir başka deyişle, her yıl yeni bir düzenleme yapılması beklenilmeksizin; Milli Savunma Bakanlığı'nın belirlediği sayıda kişi, kura ile tespit edilmek suretiyle artık koşulları taşıyan herkes her zaman bedelli askerlikten yararlanabilecek. Değişikliğe göre, Milli Savunma Bakanlığı tarafından belirlenecek bedel tutarını peşin olarak ödeyen ve bir aylık temel askerlik eğitimini tamamlayanlar, askerlik hizmetini yerine getirmiş sayılacaklar.

Yeni getirilen bu sabit bedelli askerlik düzenlemesinde bir önceki 2018 yılındaki düzenleme olan Geçici Madde 55'in aksine, ücretsiz izinli sayılmaya yönelik herhangi bir hüküm yer almamaktadır. Bu durum, geçici 55. madde ile gündeme oturan bedelli askere giden kişiler ücretsiz izin mi kullanacak ya da kıdem tazminatı almaya hak mı kazanacak tartışmalarını da rafa kaldırmış oldu. Böylelikle en başa yani bedelli askerliğin İş Kanununda belirtilen "muvazzaf askerlik" niteliğinde olup olmadığına dair kadim tartışmaya geri dönmüş olduk.

Sonuç olarak, bizler Yargıtay'ın yukarıda yer verdiğimiz, silahaltına dahi alınmayan çalışanın bedelli askerlik nedeniyle kıdem tazminatına hak kazanacağı yönündeki kararı ışığında ve Haziran 2019 yılındaki düzenlemede ücretsiz izin müessesinin de kanun metninden çıkartılmış olmasından ötürü, bu tarihten sonraki çalışanların bedelli askerlik yapacak olması nedeniyle iş sözleşmesini feshetmesi halinde kıdem tazminatına hak kazanacağının kabul edilmesi gerektiği kanaatindeyiz.

The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.